İbn Rüşd’ün Cevâmi‘u’l-Mantık’ının Bir Parçası Olarak Cevâmi‘u Kitâbi’l-Hatâbe ve Telif Tarzı Üzerine
Author :
Abstract
İbn Rüşd mantık ve felsefe tarihinde büyük şarih olarak bilinmektedir. O, felsefenin alt dallarını konu edinen eserler üzerine olduğu gibi mantığın alt dallarını konu edinen farklı eserler üzerine de farklı tarzlarda şerhler yazmıştır. Gençlik dönemi ürünlerinden olan Cevâmi‘u’l-Mantık (Mantık Küçük Şerhleri) onun bu yazım tarzlarından biri olan cevâmi‘lerin somut örnekleridir. Orijinal Arapçaları kaybolmuş olup günümüze İbranî-Arapça versiyonları ile İbranice ve Latince çevirileri ulaşmış olan bu risalelerden üçü Charles E. Butterworth tarafından neşredilmiş ve İngilizceye çevrilmiştir. İbn Rüşd’ün Cevâmi‘u’l-Mantık’ındaki risalelerden biri de Cevâmi‘u Kitâbi’l-Hatâbe’dir (Retorik Küçük Şerhi). Bu makalede biz Cevâmi‘u Kitâbi’l-Hatâbe’yi Cevâmi‘u’l-Mantık’ın bir parçası olarak ele alacak ve onu tarihi, ismi, içeriği, telif tarzı, mantık tarihindeki ve mantık öğretimindeki yeri açısından betimlemeye çalışacağız. Ayrıca İbn Rüşd’ün yazdığı Cevâmi‘u’l-Mantık üzerindeki Fârâbî etkisini Cevâmi‘u Kitâbi’l-Hatâbe örnekliğinde göstermeye ve Telhîsu Kitâbi’l-Hatâbe elimizdeyken bizim için Cevâmi‘u Kitâbi’l-Hatâbe’nin varlığının ne anlam ifade ettiği sorusuna yanıt aramaya çalışacağız.
Keywords
Abstract
Ibn Rushd is known as the Great Commentator in the history of logic and philosophy. He wrote different commentaries on different works on the sub-branches of logic as well as on the works that deal with the sub-branches of philosophy. Jawami‘ al-Mantiq (Short Commentaries on Logic), one of his youth works, are examples of one of his writing styles, jawami’. Three of these treatises, whose original Arabic has been lost and have survived to the present day as Judaeo-Arabic versions and Hebrew and Latin translations, were edited in Arabic and translated into English by Charles E. Butterworth. One of the treatises in Ibn Rushd’s Jawami‘ al-Mantiq is Jawami‘ Kitab al-Khatabah (Short Commentary on Rhetoric). In this article, we will handle Jawami Kitab al-Khatabah as a part of Jawami‘ al-Mantiq and try to describe its history, name, content, writing style and its place in the history of logic and the teaching of logic. In addition to that, we will try to indicate Alfarabi’s influence on Jawami al-Mantiq written by Ibn Rushd in the example of Jawami‘ Kitab al-Khatabah and to seek an answer to the question of what the existence of Jawami‘ Kitab al-Khatabah means for us while we have Ibn Rushd’s Talkhis Kitab al-Khatabah.
Keywords
- Averroes (Ibn Rusd) (2002). Commentaire Moyen a la Rhétorique d’Aristote: Introduc- tion Générale, Édition Critique du Texte Arabe, Traduction Française, Commentaire et Tables II (Telhîsu Kitâbi’l-Hatâbe). (Nşr. M. Aouad). Paris: Librairie Philosophique J. Vrin.
- Averroes (Ibn Rushd) (2009). Long Commentary on the De Anima of Aristotle. (Trans. R. Taylor & A. T. Druart). New Haven: Yale University Press.
- Fârâbî (2016). Kitâbu’l-Elfâzi’l-Müsta‘mele fi’l-Mantık: Mantıkta Kullanılan Lafızlar. (Nşr. & çev. Y. Aydınlı). İstanbul: Litera Yayıncılık.
- Fârâbî (1986). Kitâbu’t-Tahlîl. (Nşr. R. el-Acem). El-Mantık ‘inde’l-Fârâbî 2. Beyrut: Dâru’l-Maşrik.
- Fârâbî (2019). Retorik. (Çev. & nşr. A. Tekin). Kategoriler ve Retorik: Kitâbu’l- Makûlât ve Kitâbu’l-Hatâbe. İstanbul: Klasik Yayınları.
- İbn Bâcce (1986a). Te‘âlîk İbn Bâcce ‘alâ Kitâbi’l-Burhân li’l-Fârâbî. (Nşr. M. Fahrî). El-Mantık ‘inde’l-Fârâbî. Beyrut: Dâru’l-Maşrik.
- İbn Bâcce (1986b). Te‘âlîk İbn Bâcce ‘alâ Mantıki’l-Fârâbî. (Nşr. M. Fahrî). Beyrut:
- İbn Rüşd (1977a). Cevâmi‘u Kitâbi’l-Hatâbe. (Trans. & ed. C. E. Butterworth). Averroes’ Three Short Commentaries on Aristotle’s “Topics”, “Rhetoric”, and “Poetics”. Albany: State University of New York Press.
- İbn Rüşd (1977b). Cevâmi‘u Kitâbi’l-Cedel. (Trans. & ed. C. E. Butterworth). Aver- roes’ Three Short Commentaries on Aristotle’s “Topics”, “Rhetoric”, and “Poetics”. Albany: State University of New York Press.
- İbn Rüşd (1977c). Cevâmi‘u Kitâbi’ş-Şi‘r. (Trans. & ed. C. E. Butterworth). Aver-
- İbn Rüşd (1983). El-Cevâmi’ fi’l-Felsefe: Kitâbu’s-Simâ’i’t-Tabî’î. (Nşr. A. Zimmer- mann & S. G. Nogales). Madrid: Instituto Hispana-Arabe de Cultura.
- İbn Rüşd (1994). Risâletü’s-Simâ’i’t-Tabî’î. (Nşr. C. Cihâmî). Beyrut: Dâru’l-Fikri’l- Lübnânî.
- İbn Rüşd (2014a). Poetika Üzerine Küçük Şerh. (Çev. A. Tekin). Iğdır Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3-4, 35-41.
- İbn Rüşd (2015). Retorik Üzerine Küçük Şerh. (Çev. A. Tekin). Karadeniz Teknik Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2 (2), 179-193.
- Black, D. (1990). Logic and Aristotle’s Rhetoric and Poetics in Medieval Arabic Philo- sophy. Leiden: E. J. Brill.
- Butterworth, C. E. (1977a). Averroes’ Three Short Commentaries on Aristotle’s “Topics”, “Rhetoric”, and “Poetics”. (Trans. & ed. C. E. Butterworth). Albany: State University of New York Press.
- Butterworth, C. E. (1977b). Introduction. Averroes’ Three Short Commentaries on Aristotle’s “Topics”, “Rhetoric”, and “Poetics”. (Trans. & ed. C. E. Butterworth). Albany: State University of New York Press, 1-41.
- Butterworth, C. E. (1977c). Preface. Averroes’ Three Short Commentaries on Aristotle’s “Topics”, “Rhetoric”, and “Poetics”. (Çev. & ed. C. E. Butterworth). Albany: State University of New York Pess, vii-ix.
- Butterworth, C. E. (1984). The Rhetorician and His Relationship to the Commu- nity: Three Accounts of Aristotle’s Rhetoric. Islamic Theology and Philosophy. (Ed. M. E. Marmura). Albany: State University of New York Press, 111-136.
- Butterworth, C. E. (2009). İbn Rüşd’ün Aristo’nun Topikleri, Retoriki ve Poetiki Üzerine Üç Kısa Şerhi. (Çev. M. Özdemir). Kelam Araştırmaları Dergisi, 7 (2), 81-134.
- Durusoy, A. (2009). İbn Rüşd’ün Aristotales İnşasında Farabi ve İbn Sina’nın Katkıları. Doğu Batı İlişkisinin Entelektüel Boyutu İbn Rüşd’ü Yeniden Düşünmek, cilt 1. Sivas: Asitan Yayıncılık, 283-293.
- Macit, M. (2004). Önsöz. İbn Rüşd, Metafizik Şerhi. (Çev. M. Macit). İstanbul: Litera Yayıncılık, i-vii.
- Macit, M. (2016). Giriş: Aristoteles Şarihi Olarak İbn Rüşd. İbn Rüşd, Aristoteles Metafizik Büyük Şerhi, cilt 1. (Çev. M. Macit). İstanbul: Litera Yayıncılık, 1340.
- Ross, D. (2011). Aristoteles. (Çev. A. Arslan & Diğerleri). İstanbul: Kabalcı Yayıne- vi.
