Author :
Abstract
Retorik en genel kullanımıyla konuşma yaparken bir ikna etme sanatıdır. Antikçağda Platon retoriği eleştirmiştir. Platon’un bu eleştirileri retoriği tamamen yok sayma değil, daha çok retoriğe kavramsal bir çerçeve kazandırma girişimidir. Çünkü Platon’un retorik hakkındaki eleştirileri ileride Aristoteles tarafından karşılık bulmuş ve retoriğe metodik olarak yeni bir boyut kazandırılarak ikna etme sanatı olarak nitelendirilmiştir. Çalışmanın konusu “Fârâbî’ye Göre Retorik Sanatı” bağlamında kavramsal çerçeveyi belirlemektir. Fârâbî,’de Aristoteles gibi düşünmektedir. Filozofa göre de retorik bir ikna etme sanatıdır. Fârâbî için ilimler içerisinde Mantık’ın önemi bilinir. Fârâbî, retorikten bahsederken yine Mantık’ın kıyasî önermelerinin farklı biçimlerinden faydanılması gerektiğini açıklar. Filozofa göre retorik yapmanın iki önemli metodu vardır: Örtük Kıyas ve Örneklem. Bu iki metot retorik sanatının temelini oluşturur. Fârâbî’nin bu metotları önermesindeki temel gaye, Platon’un retorik hakkındaki eleştirilerine karşılık retoriğin mantıksal bir örgü içinde yapılmasını ispatlamak içindir. Bunun dışında retorik yapan kişi için beden dili, ses tonunu ayarlaması gibi farklı biçimlerde retoriği uygulama biçimlerinden bahsetmektedir. Fârâbî’nin retorik hakkındaki bu görüşleri günümüz açısından da hala canlılığını koruyor görünmektedir. Bu anlamda retorik hakkındaki görüşleri de sistemli ve tutarlı bir görünüm arz etmektedir.
Keywords
Abstract
In its most general use, the term rhetoric means the art of persuasion. Plato criticized rhetoric in antiquity. Plato’s criticism is not an attempt to completely discard rhetoric, but rather an attempt to give rhetoric a conceptual framework. The reason is that Plato’s criticism of rhetoric was later described by Aristotle and interpreted to be an art of persuasion and he adds a new methodical dimension to rhetoric. The subject of the study is to delineate the conceptual framework which can be called “Rhetoric Art According to Al-Farabi”, as Al-Farabi agrees with Aristotle. When he speaks of rhetoric, Al-Farabi explains that different forms of comparative propositions should be made use of. According to Aristotle, there are two important methods of rhetoric: Implicit Comparison and Sampling. These two methods form the basis of rhetorical art. The main purpose of Al-Farabi’s suggestion of these methods is to prove that Plato’s rhetoric is done logically in response to Plato’s criticism of rhetoric. He also considers different ways of applying rhetoric, such as body language and tone adjustment for the rhetoric. Al-Farabi’s views on rhetoric still seem to be alive today. In this sense, his views on rhetoric are also systematic and consistent.
Keywords
- Ahmad, Z. (2003). The Epistemology of Ibn Khaldûn. London and New York: Rout- ledge.
- Altınörs, A. (2011). Platon ile Aristoteles’in Retorik Anlayışlarının Karşılaştırılma- sı. EKEV Akademi Dergisi, 49, 81-92.
- Altınörs, A. (2018). Dil Felsefesi Tartışmaları Platon’dan Chomsky’ye. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
- Aristoteles (2019). Retorik. (Çev. M. H. Doğan) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Aristotle (2007). On Rhetoric: A Theory of Civic Discourse. (Trans. G. A. Kennedy). New York: Oxford University Press.
- Aristotle (2008). The Art of Aristotle. (Trans. W. R. Roberts). Megaphone Ebooks.
- Atademir, H. R. (1974). Aristo’nun Mantık ve İlim Anlayışı. Ankara: Ankara Üniver- sitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
- Ayık, H. (2002). Fârâbî’de Dil- Mantık İlişkisi. (Doktora Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi SBE.
- Bayraktar, M. (1997). ‘Fârâbî’nin Şiir Sanatının Kanunları’ Adlı Risale. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 36.
- Bayraktar, M. (1999). İslam Felsefesine Giriş. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayın- ları.
- Çoşkun, A. (2014). İbn Sina Felsefesinde Retorik. İstanbul: Litera Yayıncılık.
- Duman, M. A. (2015). Platon'un Retorik Anlayışı. İstanbul: Litera Yayıncılık.
- Erdem, H. (2000). İlkçağ Felsefe Tarihi. Konya: Hü-Er Yayınları.
- Fakhry, M. (2002). Al-Farabi Founder of Islamic Neoplatonism: His Life, Works and Influence. Oxford: Oneworld Publications.
- Fârâbî (1959). El- Medînetu’l- Fâdıla. (Tah. A. E. Mülhim) Beyrut: Dâru’l- Mektebeti’l- Hilâl.
- Fârâbî. (1976). Kitâb fi’l- Mantık, el-Hatâbe. (Tah. M. S. Sâlim). Kahire: Dâru’l- Kutub.
- Fârâbî (1986). Et-Tavtıe. (Tah. R. el-Acem). el-Mantık inde’l Fârâbî. Beyrut: Dâru’l- Maşrık.
- Fârâbî (1986). Kitâbu’l- Elfâzi’l-Musta’mele fi’l-Mantık. (Tah. M. Mehdî). Beyrut: Dâru’l-Maşrık.
- Fârâbî (1990). Kitâbu’l-Hurûf. (Tah. M. Mehdi). Beyrut: Dâru’l-Maşrık.
- Fârâbî (1996). İhsâu’l-Ulûm. (Tah. A. E. Mülhim). Beyrut: Dâru’l-Mektebeti’l- Hilâl.
- Fârâbî (2001). El- Medinetü’l-Fazıla. (Çev. N. Şişman). Ankara: Millî Eğitim Bakan- lığı Yayınları.
- Fârâbî (2008). Harfler Kitabı. (Çev. Ö. Türker). İstanbul: Litera Yayıncılık.
- Fârâbî. (2016). Mantıkta Kullanılan Lafızlar. (Y. Aydınlı, Çev.) İstanbul: Litera Yayınları.
- Fârâbî (2019). Kategoriler ve Retorik: Kitâbu’l-Mâkulât ve Kitâbu’l-Hatâbe. (Çev. A. Tekin) İstanbul: Klasik Yayınları.
- Kaya, M. (2017). İslam Filozoflarından Felsefe Metinleri. İstanbul: Klasik Yayınları.
- Meyer, M. (2009). Retorik. (Çev. İ. Yergüz). Ankara: Dost Kitabevi.
- Platon (2016). Gorgias. (Çev. F. Akderin). İstanbul: Say Yayınları.
- Rüşd, İ. (1976). Averroes’ Three Short Commentaries on Aristotle’s Topic, Rhetoric, Poetic. (Trans. C. E. Butterworth). Albany: Suny Press.
- Saruhan, M. S. (2017). İslam Meşşai Felsefesinde Filozof. İstanbul: Divan Kitap.
- Steinschneider, M. (1999). Alfarabi (Alpharabius). (Ed. F. Sezgin). Franfurt am Main: Institute for the History of Arabic-Islamic Science at the Johann Wolfgang Goethe University.
- Şerif, M. M. (1997). Klasik İslam Filozofları ve Düşünceleri. İstanbul: İnsan Yayınları.
- Tekin, A. (2009). Fârâbî’de Felsefenin Serüveni: Mantık Bilimi Temelli Bir Felsefe Tarihi Felsefesi. Ankara: Araştırma Yayınları.
- Tepebaşlı, F. (2016). Retorik Konuşma Sanatı: Söz Bilimi. Konya: Çizgi Kitabevi.
- Ünlü, Y. Ç. (2018). Retorikte Alan Temelli ve Katılımcı Eleştirel Retorik. Mo- ment, 5 (1), 57-78.
- Vural, M. (2011). İslam Felsefesi Sözlüğü. Ankara: Elis Yayınları. Öz: Retorik en genel kullanımıyla konuşma yaparken bir ikna etme sanatıdır. Antikçağda Platon retoriği eleştirmiştir. Platon’un bu eleştirileri retoriği tamamen yok sayma değil, daha çok retoriğe kavramsal bir çerçeve kazandırma girişimidir. Çünkü Platon’un retorik hakkındaki eleştirileri ileride Aristoteles tarafından karşılık bulmuş ve retoriğe metodik olarak yeni bir boyut kazandırılarak ikna etme sanatı olarak nitelendirilmiştir. Çalışmanın konusu “Fârâbî’ye Göre Retorik Sanatı” bağlamında kavramsal çerçeveyi belirlemektir. Fârâbî,’de Aristoteles gibi düşünmektedir. Filozofa göre de retorik bir ikna etme sanatıdır. Fârâbî için ilimler içerisinde Mantık’ın önemi bilinir. Fârâbî, retorikten bahsederken yine Mantık’ın kıyasî önermelerinin farklı biçimlerinden faydanılması gerektiğini açıklar. Filozofa göre retorik yapmanın iki önemli metodu vardır: Örtük Kıyas ve Örneklem. Bu iki metot retorik sanatının temelini oluşturur. Fârâbî’nin bu metotları önermesindeki temel gaye, Platon’un retorik hakkındaki eleştirilerine karşılık retoriğin mantıksal bir örgü içinde yapılmasını ispatlamak içindir. Bunun dışında retorik yapan kişi için beden dili, ses tonunu ayarlaması gibi farklı biçimlerde retoriği uygulama biçimlerinden bahsetmektedir. Fârâbî’nin retorik hakkındaki bu görüşleri günümüz açısından da hala canlılığını koruyor görünmektedir. Bu anlamda retorik hakkındaki görüşleri de sistemli ve tutarlı bir görünüm arz etmektedir. Anahtar Kelimeler: İslam felsefesi, Fârâbî, Platon, Aristoteles, retorik, mantık.
