İbn Sînâcı Bilim Teorisini Yeniden Düşünmek: Sadrüşşerîa ve Teftâzânî’nin Mevzû Meselesi Üzerine Tartışmaları
Author:
Abstract
Klasik sonrası dönem, İbn Sînâcı bilim teorisinin bazı yönleri üzerine yoğun tartışmalara şahitlik etmiştir. Meydan okumalardan bir tanesi mevzû meslesiyle ilgilidir. İbn Sînâcı teoriye göre her bilimin, onu öteki bilimlerden ayıran bir konusu/mevzusu vardır. Genelde konunun gerçek veya itibari birliğe sahip olduğu düşünülmekteydi. Mutlak veya itibari birliğe sahip olan tek birşey birçok bilimin konusu olamazdı. İbn Sînâcı teorinin bu önkabulleri Sadrüşşerîa (ö. 747/1346) tarafından et-Tenkîh adlı metninin şerhi olan et-Tavzîh adlı eserinin girişinde meydan okundu. Burada üç mesele ortaya konmaktadır: bir bilimin konusunun birden fazla şey olup olmayacağı, bilimlerde konuyu haysiyyet kaydıyla sınırlamanın ne anlama geldiği, tek bir şeyin birden fazla bilimin konusu olup olmayacağı. Sadrüşşerîa’nın İbn Sînâcı bilim teorisine karşı koyması Teftâzânî’nin söz konusu teoriyi et-Telvîh adlı şerhinde savunmaya itmiştir. Makale, bilimlerde konu meselesiyle ilgili bu tartışmayı önce Sadrüşşerîa’nın yönelttiği soru ve itirazları, akabinde Teftâzânî’nin cevaplarını tek tek sunarak incelemektedir. Böylece makale klasik sonrası düşünürlerin İbn Sînâcı bilim anlayışının önemli bir yönünün alımlanmasını gün ışığına çıkarmaktadır.
Keywords
Abstract
Post-classical period witnessed intense debates on aspects of the Avicennan theory of science. Among them one set of discussions concerned the issue of subject matter (mabāhith al-mawdūʿ) in a science. They were raised by Ṣadr al-Sharīʿa (d. 747/1346) in the introduction of his al-Tawḍīh, a commentary on his legal theory text al-Tanqīḥ. Therein, he raised three questions: (1) whether the subject matter of a science can be multiple, (2) what restricting subject matter of a science means, and (3) whether one thing can be the subject matter of multiple sciences. Taftāzānī (d. 792/1390), a proponent of the Avicennan theory, objected to Ṣadr al-Sharīʿa’s positions in his al-Talwīḥ, the most well-known supercommentary on al-Tawḍīh. The paper analyzes this debate on the issue of subject matter in sciences, and thus sheds light on the reception of an important aspect of the Avicennan theory of science in the postclassical period.