Author :
Abstract
Aydınlanma Çağı düşünürü Jean-Jacques Rousseau (1712-1778) üzerine siyasetten ahlâka, bilimden sanata, eğitimden psikolojiye, tarihten uluslararası ilişkilere kadar pek çok alanı kapsayacak şekilde çalışmalar yapılmıştır. Yapılan bu çalışmaların bazılarında Rousseau’nun bilhassa eğitim ve siyaset üzerine yazdığı eserlerin Osmanlı münevverlerinin düşünce dünyasına etkisi tartışılmıştır. Bunların yanı sıra Rousseau’nun Cumhuriyet dönemi Türk mütefekkirleri üzerindeki tesirine dair çalışmalar da bulunmaktadır. Bu çalışmada ise diğer çalışmalardan farklı olarak Osmanlı kültür hayatının ve Türklerin, Rousseau üzerindeki etkisi tartışmaya açılacaktır. Zira Rousseau, eserlerinin pek çoğunda Türklerden olumlu anlamda bahsetmektedir. Bu bağlamda çalışmada Rousseau’nun hoşgörü ve çokkültürlüğe ilişkin düşünceleri üzerinde Osmanlı millet sisteminin ve Osmanlı yaşam kültürünün, dolayısıyla Türklerin yaşam pratiklerinin muhtemel tesirleri ele alınmıştır.
Keywords
Abstract
There have been many studies that cover ethics, politics, science, art, education, psychology, history and international relations on the Enlightenment philosopher Jean-Jacques Rousseau (1712-1778). Some of these studies examine the effects of Jean-Jacques Rousseau's works on education and politics on the Ottoman intellectuals' world of thought. Moreover, some studies discuss Rousseau's effect on the Turkish thinkers of the Republic period. As distinct from such studies, this study examines the effects of Ottoman cultural life and the Turks' influence on Rousseau, as Rousseau mentions positively the Turks in many of his works. In this context, the present paper discusses the possible effects of the Ottoman nationality system, the Ottoman culture of life, and the life practices of Turks on Rousseau's thoughts on tolerance and multiculturalism.
Keywords
- Akgün, M. (1988). Materyalizmin Türkiye Girişi ve İlk Etkileri. Kültür ve Turizm Ba- kanlığı Yayınları.
- Anık, M. (2012). Çokkültürcülük ve Osmanlı Devleti. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 27, 117-130.
- Apaydın, M. (2001). Ziya Paşa’nın Emil Çevirisinin Önsözü. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(7), 141-164.
- Aydın, M. (2002). İstanbul’un Fethinden Önce ve Sonra İstanbul’daki Yahûdi Ce- maatleri. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 14(14), 5-25.
- Barkey, K. (2005). Islam and Toleration: Studying The Ottoman Imperial Model. International Journal of Politics, Culture, and Society, 19(1-2), 5-19. https://doi.org/10.1007/s10767-007-9013-5
- Bayraktar, L. (2015). İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu. İçinde S. Eren & A. Öztürk (Ed.), Doğu’dan Batı’ya Düşüncenin Serüveni (C. 10, ss. 281-325). İnsan Yayınları.
- Berkes, N. (2014). Türkiye’de Çağdaşlaşma (20. bs). Yapı Kredi Yayınları.
- Bolay, S. H. (2013). Felsefe Doktrinleri ve Felsefe Sözlüğü (11. bs). Nobel Yayınları.
- Cohen, M. (2020). Platon’dan Mao’ya Siyaset Felsefesi (H. Bravo, Çev.). Fol Kitap.
- Çetinkaya, B. A. (2015). İlim ve Siyaset Kavşağında Bir Münevver Şemseddin Gü- naltay. İçinde S. Eren & A. Öztürk (Ed.), Doğu’dan Batı’ya Düşüncenin Serüveni (C. 10, ss. 33-71). İnsan Yayınları.
- 23 Detaylı bilgi için “Mehmet Akif’in Milli Birlik ve Bütünlük Bilincini Günümüzde Oku- mak” isimli çalışmaya (Bkz. Demir, 2011).
- Çubukçu, İ. A. (1986). Türk Düşünce Tarihinde Felsefe Hareketleri. Ankara Üniversi- tesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
- Damrosch, L. (2011). Jean-Jacques Rousseau Huzursuz Dahi (Ö. Özköprülü, Çev.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Demir, N. (2011). Mehmet Akif’in Milli Birlik ve Bütünlük Bilincini Günümüzde Oku- mak. 217-239.
- Ercan, Y. (2002). Osmanlı İmparatorluğunda Bazı Sorunlar ve Günümüze Yansımaları. Milli Eğitim Basımevi.
- Erhat, A. (2013). Mitoloji Sözlüğü (21. bs). Remzi Kitabevi.
- Günay, Ü. (1996). Anadolu’nun Dinî Tarihinde Çoğulculuk ve Hoşgörü. Erdem, 8(22), 189-220.
- Işık, E. (2019). Nurettin Topçu Çağdaş Bir Dervişin Dünyası (3. bs). Dergâh Yayınları.
- İnalcık, H. (1988). Fâtih Sultan Mehmed Tarafından İstanbul’un Yeniden İnşası (F. Unan, Çev.). Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3, 215-225.
- İnalcık, H. (1999). Osmanlı Tarihi En Çok Saptırılmış, Tek Yanlı Yorumlanmış Tarihtir. Cogito, Osmanlı Özel Sayısı, 19, 25-40.
- Jean-Jacques Rousseau’nun babası Isaac Rousseau anıldı. (2019, Ekim 10).
- Kaçmazoğlu, H. B. (2015). Türk Sosyoloji Tarihi Üzerine Araştırmalar (6. bs). Doğu Kitabevi.
- Kafadar, O. (1997). Türk Eğitim Düşüncesinde Batılaşma. Vadi Yayınları.
- Kant, I. (2002). Ahlâk Metafiziğinin Temellendirilmesi (I. Kuçuradi, Çev.; 3. bs). Türkiye Felsefe Kurumu.
- Kant, I. (2008). Pratik Usun Eleştirisi (İ. Z. Eyüpoğlu, Çev.; 7. bs). Say Yayınları.
- Karaman, H. (2015). Nurettin Topçu. İçinde S. Eren & A. Öztürk (Ed.), Doğu’dan Batı’ya Düşüncenin Serüveni (C. 10, ss. 227-261). İnsan Yayınları.
- Keklik, N. (1986). Türkler ve Felsefe “Türk-İslam Felsefesi”. Fatih Yayınevi Matbaası.
- Kia, R. A. (2017). J.J. Rousseau’nun Sosyal Sözleşme Eserinin Osmanlı Türkçesine İlk Tercümeleri. Türkiyat Mecmuası, 27(2), 17-32. https://doi.org/10.18345/iuturkiyat.370042
- Korlaelçi, M. (1986). Pozitivizmin Türkiye’ye Girişi. İnsan Yayınları.
- Korlaelçi, M. (2018). Deizm – Ateizm Tartışmaları ve Günümüze Yansımaları. Fel- sefe Dünyası Dergisi, 68, 5-23.
- Kumrular, Ö. (2005). Dünyada Türk İmgesi. Kitap Yayınevi.
- Kurz, O. (2005). “Sultan İçin Bir Saat” Yakındoğu’da Avrupa Saat ve Saatçileri (A. Özdamar, Çev.). Kitap Yayınevi.
- Kymlicka, W. (2006). Çağdaş Siyaset Felsefesine Giriş (E. Kılınç, Çev.; 2. bs). İstan- bul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- Livaneli, Ö. Z., & Köse, Z. (2019). Livaneli’nin Penceresinden “Batı’nın Kibri ile Doğu’nun Cehli Arasında”. Doğan Kitap.
- Locke, J. (1998). A Letter Concerning Toleration (W. Popple, Çev.). Pennsylvania State University.
- Mardin, Ş. (2017). Jön Türklerin Siyasi Fikirleri 1895-1908 (21. bs). İletişim Yayınları.
- Ortaylı, İ. (1999). “Osmanlı Kimliği". Cogito Osmanlılar Özel Sayısı, 19, 77-85.
- Ortaylı, İ. (2005). Osmanlılar’da Millet Sistemi. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi (C. 1-30, ss. 66-70). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Ortaylı, İ. (2018). Osmanlı Barışı (10. bs). Timaş Yayınları.
- Özden, H. Ö. (2020). Türk Düşünce Tarihi. Bilge Kültür-Sanat Yayınları.
- Rousseau, J. J. (2009). Emile “Bir Çocuk Büyüyor" (Ü. Akagündüz, Çev.; 8. bs). Selis Yayınları.
- Rousseau, J. J. (2011). Emile Ya da Eğitim Üzerine (Y. Avunç, Çev.; 3. bs). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Rousseau, J. J. (2016). İtiraflar (K. Somer, Çev.). Islık Yayınları.
- Rousseau, J. J. (2019). Yalnız Gezerin Düşleri (A. Turan, Çev.). Zeplin Yayıncılık.
- Rousseau, J. J. (2008b). Anayasa Projeleri “Polonya Hükümeti ve Reform Tasarısı Üze- rine Düşünceler” (İ. Yergüz, Çev.). Say Yayınları.
- Rousseau, J. J. (2018b). Melodi ve Müziksel Taklit ile İlişki İçinde “Dillerin Kökeni Üs- tüne Deneme” (Ö. Albayrak, Çev.; 7. bs). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Rousseau, J. J. (2008a). Siyasal Fragmanlar- Ekonomi Politik Üzerine Söylev (İ. Yer- güz, Çev.). Say Yayınları.
- Rousseau, J. J. (2018a). Toplum Sözleşmesi (V. Günyol, Çev.; 23. bs). Türkiye İş Ban- kası Kültür Yayınları.
- Rousseau’nun babası Topkapı’da saatçiydi. (2020, Ağustos 26). https://www.sa- bah.com.tr/dunya/2010/08/26/rousseaunun_babasi_topkapida_saatciydi
- Sarıkavak, K. (1998). Cumhuriyet Döneminde Felsefe Yayınları. Felsefe Dünyası Dergisi, 28, 97-112.
- Stanford, J. S. (2014). Türkiyeli ve Avrupalı Yahudilerin Nazi Zulmünden Kurtarılma- sında Türkiye’nin Rolü “1933-1945 Yahudi Soykırımı ve Türkiye” (F. Armaoğlu, Çev.). Timaş Yayınları.
- Tannenbaum, D., & Schultz, D. (2010). Siyasi Düşünce Tarihi Filozoflar ve Fikirleri (F. Demirci, Çev.; 5. bs). Adres Yayınları.
- Tanpınar, A. H. (2010). XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi (7. bs). Yapı Kredi Yayın- ları.
- Topçu, N. (2014). İradenin Dâvası Devlet ve Demokrasi (5. bs). Dergâh Yayınları.
- Turan, Ş. (1992). Bayezid II. İçinde TDV İslam Ansiklopedisi (C. 1-5, ss. 234-238).
- Utku, A. (2015). Ahmed Midhat Efendi. İçinde S. Eren & A. Öztürk (Ed.), Doğu’dan Batı’ya Düşüncenin Serüveni (C. 9, ss. 145-171). İnsan Yayınları.
- Ülken, H. Z. (1992). Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi (3. bs). Ülken Yayınları.
- Yalvaç, F. (2008). Rousseau ve Uluslararası İlişkiler (3. bs). Phoneix Yayınevi.
