Author :
Abstract
Ahlaki kötülük ve onun nihai nedenine ilişkin tartışma etik, ahlak ve din felsefenin kadim tartışmalarından biridir. Bu tartışmanın bir tarafı olarak Leibniz de –Pope ile birlikte– ahlaki optimizm düşüncesi ortaya koyar. Tanrısal aklı, istemeyi ve planı göz önünde bulunduran ama aynı zamanda mantıksal ilkelere sıkıcı bağlı kalmaya çalışan Leibniz için Tanrı, her-şeye-gücü-yeten, en iyi ve her şeyi bilendir; dolayısıyla mümkün dünyaları göz önünde bulundurarak bu dünyalar arasından en iyisini yaratmış olması gerekir. Voltaire bu felsefi iyimserliğe karşı çıkar. Özellikle kötülüğün deneyimi ile yaygınlığı ve onun nihai nedeninin sınırlı insan aklı için bilinemez oluşu önemli karşı çıkış noktalarıdır. Bu anlamda Leibniz’in düşüncelerini eserlerinde hicveder. Bu çalışmada kötülük bağlamında Leibniz düşünceleri ve Voltaire’in buna yönelik eleştirileri tartışılmıştır.
Keywords
Abstract
The discussion about moral evil and its ultimate cause is one of the ancient debates of ethics, morality, and religious philosophy. As one side of this debate, Leibniz – together with Pope – puts forward the idea of moral optimism. For Leibniz, who considers divine reason, will, and plan, but at the same time tries to stick to logical principles, God is omnipotent, best, and omniscient; therefore, considering the possible worlds, he must have created the best among them. Voltaire opposes this philosophical optimism. In particular, the experience and prevalence of evil and the fact that its ultimate cause is unknown to the limited human mind are important objections. In this sense, he satirizes Leibniz's thoughts in his works. In this study, Leibniz's thoughts in the context of evil and Voltaire's criticisms are discussed.
Keywords
- Boutroux, E. (2009). Leibniz – Hayatı ve Felsefesi. (Çev. Atakan Altınörs). İstanbul: Paradigma.
- Jolley, N. (2021). Leibniz. (Çev. Deniz Soysal). İstanbul: Alfa.
- Kant, I. (1999). Pratik Aklın Eleştirisi. (Çev. İ. Kuçuradi, Ü. Gökberk, & F. Akatlı). Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
- Leibniz, G. W. (2008). İnancın Usa Uygunluğu Üzerine Başlangıç Savı [İ]. (Çev. Levent Özşar). Theodicee ya da Tanrının Haklı Kılınması. Bursa: Biblos Kitabevi.
- Leibniz, G. W. (2008). Theodicee ya da Tanrının Haklı Kılınması [T]. (Çev. Levent Özşar). Bursa: Biblos Kitabevi.
- Leibniz, G. W. (2019). Monadoloji – Metafizik Üzerine Konuşma [DM]. (Çev. Atakan Altınörs). İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
- Leibniz, G. W. (2020). Doğanın ve İnayetin İlkeleri [PNG]. (Çev. Devrim Çetinka- sap). Monadoloji. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Leibniz, G. W. (2020). Monadoloji [M]. (Çev. Devrim Çetinkasap). İstanbul: Tür- kiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Nadler, S. (2016). Mümkün Dünyaların En İyisi. (Çev. Abdullah Yılmaz). İstanbul: Alfa.
- Pappas, J. N. (1963). Voltaire and the Problem of Evil. L'Esprit Créateur, Vol. 3, No. 4, The Late Enlightenment (Winter 1963), pp. 199-206.
- Platon. (2003). Devlet. (Çev. S. Eyuboğlu ve M. Ali Cimcoz). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
- Soysal, D. (2018). İdeler ve Tanrı – Bir 17. Yüzyıl Felsefesi Öyküsü. İstanbul: Belge Ya- yınları.
- Voltaire. (1991a). Hikâyeler 1 içinde. (Çev. Fehmi Baldaş). İstanbul: MEB Yayınları. - (1991a1). Hafızanın Hikâyesi. - (1991a2). Tek Gözlü Hamal. - (1991a3). Teselli Bulan İki Kişi. - (1991a4). Bir Türk’ün Fakirlerle Dostu Bababec Hakkındaki Mektubu. - (1991a5). Renkler Hakkında Hüküm Veren Körler. - (1991a6). Babouc’un Rüyası. - (1991a8). Kont de Chesterfield’ın Kulakları ve Keşiş Goudman.
- Voltaire. (1991b). Hikâyeler 2 içinde. (Çev. Fehmi Baldaş). İstanbul: MEB Yayınları. - (1991b1). İyi Kalbli Bir Brahman’ın Hikâyesi. - (1991b2). Kırk Ecu’lük Adam.
- Voltaire. (2011). Felsefe Sözlüğü. (Çev. Lütfi Ay). İstanbul: İnkılap Kitabevi.
- Voltaire. (2014). Candide ya da İyimserlik ve Micromégas (Felsefi Öykü). (Çev. S. İpek Ortaer Montanari). İstanbul: İthaki.
- Voltaire. (2015a). Babil Prensesi. (Çev. H. Fehmi Nemli). İstanbul: Alfa.
- Voltaire. (2015b). Micromégas ve Diğer Öyküler içinde. (Çev. H. Fehmi Nemli). İstanbul: Alfa. - (2015b1). Micromégas. - (2015b2). Memnon ya da İnsanın Bilgeliği. - (2015b3). Platon’un Düşü. - (2015b4). Cosi-Sancta (“Büyük Bir İyilik Uğruna Küçük Bir Ahlaksızlık” Afrika Öyküsü).
- Voltaire. (2015c). Zadig. (Çev. H. Fehmi Nemli). İstanbul: Alfa.
- Voltaire. (2017). Hoşgörü Üzerine İnceleme. (Çev. Erkan Ataçay). Ankara: Bilgesu Ya- yıncılık.
- Voltaire. (2019). Lizbon Felaketi Üzerine Şiir [Lizbon]. (Çev. M. Topuz ve A. S. Tüm- kaya). Beytülhikme Felsefe Dergisi, 2019, 9 (1).
- Voltaire. (2021). Cahil Filozof. (Çev. Berna Günen). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Öz: Ahlaki kötülük ve onun nihai nedenine ilişkin tartışma etik, ahlak ve din felsefenin kadim tartışmalarından biridir. Bu tartışmanın bir tarafı olarak Leibniz de –Pope ile birlikte– ahlaki optimizm düşüncesi ortaya koyar. Tanrısal aklı, istemeyi ve planı göz önünde bulunduran ama aynı zamanda mantıksal ilkelere sıkıcı bağlı kalmaya çalışan Leibniz için Tanrı, her-şeye-gücü-yeten, en iyi ve her şeyi bilendir; dolayısıyla mümkün dünyaları göz önünde bulundurarak bu dünyalar arasından en iyisini yaratmış olması gerekir. Voltaire bu felsefi iyimserliğe karşı çıkar. Özellikle kötülüğün deneyimi ile yaygınlığı ve onun nihai nedeninin sınırlı insan aklı için bilinemez oluşu önemli karşı çıkış noktalarıdır. Bu anlamda Leibniz’in düşüncelerini eserlerinde hicveder. Bu çalışmada kötülük bağlamında Leibniz düşünceleri ve Voltaire’in buna yönelik eleştirileri tartışılmıştır. Anahtar Kelimeler: Leibniz, Voltaire, kötülük, ahlaki kötülük, fiziksel kötülük.
