Author :
Abstract
Bu makale Kindî’nin, İslâm Felsefesi geleneğinin geneline hâkim olan din-felsefe uzlaştırması problematiğine özgün katkılarını kendisi öncesindeki bazı geleneklerle karşılaştırmalı olarak ele almayı hedeflemektedir. Makalenin ana tezi Kindî’nin, din ile felsefeyi uzlaştırırken, kendisi öncesindeki zengin bilimsel ve felsefî mirası özel bir gayretle ihata etmeye çalışarak döneminin astronomiden matematiğe ve fiziğe kadar bilimsel birikimini kullanmak suretiyle, bir taraftan iç tutarlığını koruyan, diğer taraftan da temel dinî kabulleri zorlamayan sofistike bir felsefî dizge oluşturmaya çalıştığını göstermektir. Makalede temel olarak Tanrının mahiyeti ve birliği, yaratma eylemi, göksel cisimlerin fonksiyonu, nefsin kaynağı ve bedenden ayrıldıktan sonraki durumu gibi din-felsefe ilişkisine dair konular ele alınmıştır. Kindî’nin bu konuları ele alırken gnostik geleneklerden tutun, Platon ve Aristoteles gibi filozofların ve Pisagorculuk, Yeni Pisagorculuk ve Yeni Platonculuk gibi felsefî okulların kavram, kuram ve metodlarından eleştirel ve seçmeci bir metodla nasıl yararlandığı da gösterilmeye çalışıldı.
Keywords
Abstract
This article aims to outline al-Kindi's contribution in reconciling the disciplines of religion and philosophy, a perennial concern that has shaped the character of the tradition of Islamic philosophy since his time. The article's central thesis demonstrates that al-Kindi devoted a significant amount of attention to attempting to reconcile religion and philosophy by actively using the rich scientific and philosophical heritage before him. He used his scientific knowledge from astronomy, mathematics, and physics to the greatest possible extent to preserve the internal consistency of his philosophy on the one hand and construct a sophisticated philosophical system that does not force creedal acceptance on the other. The main axis of the article concerns the notions of God's oneness, the creation of the universe, function of celestial bodies, source of the soul and its fate after leaving the body – which, in particular, forms the bedrock of al-Kindi's thesis of reconciliation. While engaging in the aforementioned points of discussion, we have tried to show that although al-Kindi benefited from the rich philosophical accumulation of former scientific traditions, as well as from the concepts, theories and methods of Pythagoreanism, Plato, Aristotle, New Pythagoreanism and Neo-Platonism in enriching his system, he always tried to harmonize his philosophy with Islamic Creed.
Keywords
- Afîfî, E. (2000). Müslümanların Logos Nazariyeleri. İslam Düşüncesi Üzerine Maka- leler. (trc. E. Demirli), İstanbul: İz Yayıncılık, 61-107.
- Aristoteles. (1997). Fizik. (Çev. Saffet Babür). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Aristoteles. (1985). Metafizik, 2 cilt, (Çev. Ahmet Arslan). İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
- Atiyeh, G. N. (1985). al-Kindî: The Philosopher of the Arabs. Islamabad: Islamic Rese- arch Institute.
- Bedevî, A. (1983). Resâilu felsefiyye li’l-Kindî ve’l-Fârâbî ve İbn Bacce ve İbn Adiyy. Ku- veyt: Dâru’l-meârif.
- Beydun, A. (1980). Memleketü’ş-şerri ve’l-meliku’t-tembel. Mecelletü’l-Fikri’l-Arabî Ma’hedu’l-İnmâi’l-Arabî, sayı:15. Sayfa?
- Beyhakî, Z. (1946). Târîhu hükemâ’il-İslâm (Tetimme-i sivâni’l-hikme), (nşr. Muham- med Kürd Ali). Dımaşk, Mecmau’l-ilmiyyi’l-arabi.
- Çelebi, İ. (2009) Sıfat. DİA 37, s 100-106, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayın- ları.
- Davidson, H. A. (1987) Proofs for Eternity, Creation and the Existence of God in Medieval Islamic Philosophy and Jewish Philosophy. New York- Oxford: Oxford University Press.
- De Boer, T.J. (1960). İslâmda Felsefe Tarihi, (çev. Yaşar Kutluay). Balkanoğlu Mat- baacılık, Ankara.
- el-Endelüsî, S. (2014). Tabakâtu’l-ümem, metin ve çeviri: Ramazan Şeşen, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı. İstanbul.
- Endress, G. (1997) The Circle of Kindî: Early Arabic Translations from the Greek and the Rise of Islamic Philosophy. Ancient Tradition in Christian and Islamic Hellenism. (ed. G. Endress ve Remke Kruk). CNWS Publications, Vol. 50, Leiden.
- Fahri, M. (1987). İslam Felsefesi Tarihi. (çev. K. Turhan). İstanbul: İklim Yayınları.
- Festugiere, A. J. (1945-54). Corpus Hermeticum, IV. Paris: Les belles lettres.
- Frank, T. Z. (1975). Al-Kindi’s Book of Definitions: Its Place in Arabic Definition Litera- ture. Basılmamış Doktora Tezi, Universty of Yale.
- İbn Cülcül. (1955). Tabakâtü’l-etıbbâ ve’l-hükemâ, (nşr. F. Reşid). Institut Français d’Archeologie Orientale, Kahire.
- İbn Hazm. (1983). er-Redd ale’l-Kindiyyi’l-feylesof. Resâilu İbn Hazm el-Endelusi, IV. (nşr. İ. Abbas). Beyrut: el-Müessesetü’l- arabiyye li’d-dirâsât ve’n-neşr.
- İlhan, A. (1991). Aslah. DİA, III, İstanbul.
- Ivry, A. L. (1972). “Al-Kindî as Philosopher; the Aristotelian and Neoplatonic Di- mensions”, Islamic Philosophy and The Classical Tradition (ed. S.M. Stern, A. Hourani, V. Brown). Oxford: Cassirer Publishing House. 117-139.
- Ivry, A. L. (1974). (nşr. ve trc.) Al-Kindi’s Metaphysics: On First Philosophy, Albany: State University of New York Press.
- Karlığa, B. (1979). İslam Kaynakları ve Filozofları Işığında Pythagoras ve Presokratik Filozoflar, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
- Kaya, M. (2002). Kindî: Felsefi Risaleler, (çev. ve inc. M. Kaya). İstanbul: Klasik Ya- yınları, 3-138.
- Köroğlu, B. (2001). İslam Kaynakları Işığında Yeni Platoncu Felsefe, Basılmamış Dok- tora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Kindî. (1950). Resâilu’l-Kindî el-Felsefiyye, (nşr. Muhammed Abdulhâdî Ebû Rîde). Kahire: Dâru’l-fikri’l-Arabî.
- Kindî. (1953). Resâilu’l-Kindî el-Felsefiyye, II. (nşr. Muhammed Abdulhâdî Ebû Rîde).
- Kindî. (2002a). İlk Felsefe Üzerine. Kindî Felsefî Risâleler. (Çev. M. Kaya). İstanbul: Klasik Yayınları, 139-183.
- Kindî. (2002b). Akıl Üzerine. Kindî Felsefî Risâleler. (Çev. M. Kaya). İstanbul: Klasik Yayınları, 259-261.
- Kindî. (2002c). Gerçek ve Mecâzî Etkin Üzerine. Kindî Felsefî Risâleler. (Çev. M. Kaya). İstanbul: Klasik Yayınları, 197-198.
- Kindî. (2002d). Tarifler Üzerine. Kindî Felsefî Risâleler. (Çev. M. Kaya). İstanbul: Klasik Yayınları, 184-198.
- Kindî. (2002e). Allah’ın Birliği ve Âlemin Sonluluğu Üzerine. Kindî Felsefî Risâleler. (Çev. M. Kaya). İstanbul: Klasik Yayınları, 207-211.
- Kindî. (2002f). Aristoteles’in Kitaplarının Sayısı Üzerine. Kindî Felsefî Risâleler. (Çev. M. Kaya). İstanbul: Klasik Yayınları, 363-277.
- Kindî. (2002g). Oluş ve Bozuluşun Yakın Etkin Sebebi Üzerine. Kindî Felsefî Risâle- ler. (Çev. M. Kaya). İstanbul: Klasik Yayınları, 214-227.
- Kindî. (2002h). Göklerin Allah’a Secde ve İtaat Edişi Üzerine. Kindî Felsefî Risâleler.
- Kindî. (2002ı). Nefis Üzerine. Kindî Felsefî Risâleler. (Çev. M. Kaya). İstanbul: Kla- sik Yayınları, 243-247.
- Marmura, M. & Rist, J. (1963). Al-Kindi's discussion of divine Existence and One- ness. Medieval Studies. 25: 338-354.
- Netton, I. R. (1994). Allah Transcendent. Richmond: Curzon Press.
- Platon. (1985). Devlet. (trc. S. Eyüboğlu). İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Plotinus. (1991). The Enneads. (trc. Stephen Mac Kenna). Penguin Books, London. Routledge Encyclopedia of Philosophy, Version 1.0, London: Routledge.
- Eflûtîn (Plotinus). 1977, Esûlucya Aristotalis, Eflûtîn inde’l-arab içinde, nşr. Abdurrah- man Bedevi, Kuveyt: Vekâletü’l-matbûât
- es-Sicistânî, Ebû Süleyman. (1974). Müntehabu Sıvâni’l-Hikme. (nşr. A. Bedevî) Tah- ran. Bünyâdi Ferhengî.
- Walzer, R. (1957). New Studies on al-Kindî. Oriens, X, no: 2, Leiden. Öz: Bu makale Kindî’nin, İslâm Felsefesi geleneğinin geneline hâkim olan dinfelsefe uzlaştırması problematiğine özgün katkılarını kendisi öncesindeki bazı geleneklerle karşılaştırmalı olarak ele almayı hedeflemektedir. Makalenin ana tezi Kindî’nin, din ile felsefeyi uzlaştırırken, kendisi öncesindeki zengin bilimsel ve felsefî mirası özel bir gayretle ihata etmeye çalışarak döneminin astronomiden matematiğe ve fiziğe kadar bilimsel birikimini kullanmak suretiyle, bir taraftan iç tutarlığını koruyan, diğer taraftan da temel dinî kabulleri zorlamayan sofistike bir felsefî dizge oluşturmaya çalıştığını göstermektir. Makalede temel olarak Tanrının mahiyeti ve birliği, yaratma eylemi, göksel cisimlerin fonksiyonu, nefsin kaynağı ve bedenden ayrıldıktan sonraki durumu gibi din-felsefe ilişkisine dair konular ele alınmıştır. Kindî’nin bu konuları ele alırken gnostik geleneklerden tutun, Platon ve Aristoteles gibi filozofların ve Pisagorculuk, Yeni Pisagorculuk ve Yeni Platonculuk gibi felsefî okulların kavram, kuram ve metodlarından eleştirel ve seçmeci bir metodla nasıl yararlandığı da gösterilmeye çalışıldı. Anahtar Kelimeler: Tanrı, yaratma, sudûr, yoktan yaratma, ilk neden, ruh, Yeni Planculuk.
