Author :
Abstract
Bu çalışma, Câbirî’nin İslam geleneğine yönelik yapısal analizinin Din Eğitimi bağlamında yeni bir okumasını yapmayı amaçlamaktadır. Çalışma iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Câbirî’in Arap-İslam aklı, yapısal özelliklerine göre analiz edilmiştir. İkinci bölümde ise, bilgi ve iktidar ilişkilerinin hangi tarihsel koşullar altında geleneksel dindar imgesini inşa ettikleri tanıtlanmış ve bu inşa sürecinde teorik ve pratik akılların nasıl birbirlerine eklemlendikleri belirlenmiştir. Câbirî’nin Arap-İslam aklı kuramında bilgi, iktidarın çevreyi dönüştürmesinde bir araç olarak görülmektir. Bu sebeple o, iktidarın çıkarına ulaşırken açtığı çatlakta birbiriyle iletişimi olmayan üç ayrı bilgi modeline, beyân, irfân ve burhâna; din tarafından biçimlendirilen ama çok geçmeden bilinçdışı koşullarına geri dönen siyasete; bilgi modelleri ile siyaset arasındaki boşluğa yerleşen ahlakî kavrayışlara ulaşmıştır. Sorunsal Din Eğitimi Bilimi bağlamında ele alındığında bütün bu çokluk, geleneksel toplumun kendi tarihsel koşullarında tek bir tarihsel figürün, kişi’nin dindarlığında birliğini bulmaktadır. Beyân, nesnel dindarlığın; irfân, öznel dindarlığın bilgi modelidir.
Keywords
Abstract
This study aims to reinterpret Jabri's structural analysis of Islamic tradition in the context of Religious Education. In Jabri's theory of Arab-Islamic reason, knowledge is regarding as a tool for the power to transform the sphere. So, he reached to three different orders of knowledge that don’t communicate with each other in the crack opened by power while reaching its interests: explication (bayan), intuitive knowledge (‘irfan) and demonstration (burhan) and; to policy shaped by religion but soon returned to its unconscious conditions; and to moral conceptions that settled in the gap between knowledge orders and politics. When the problem is taken into consideration in the context of Religious Education, it is noticed that this whole multitude finds its unity in the religiosity of a single historical figure (Person) in its historical conditions. Bayan is the order of knowledge of objective religiosity, ‘irfan is the order of knowledge of subjective religiosity.
Keywords
- Abdülkâhir el Cürcânî. (2008). Delâilü’l-îcâz (G. Güman, Çev.). Litera Yayıncılık.
- Abdülkâhir el Cürcânî. (2018). Esrâru’l-belâğa (Z. Çelik, Çev.). Litera Yayıncılık.
- Alpyağıl, Recep. 2009. Fark ve Yorum: Kur’an’ı Anlama Yolunda Felsefi Denemeler II. 1. bs. İstanbul: İz Yayıncılık.
- Aristeoteles. (2010). Metafizik (A. Arslan, Çev.). Sosyal Yayınları.
- Balta, A. (2013). Muhammed Âbid el-Câbirî’nin Dini Anlama Yöntemi (Yayımlanma- mış Yüksek Lisans Tezi). Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Rize.
- Başer, H. B. (2017). Şeriat ve Hakikat: Tasavvufun Teşekkül Süreci. Klasik Yayınları.
- Câbirî. (2001a). Arap-İslam Aklının Oluşumu (İ. Akbaba, Çev.; 3. bs). Kitabevi Ya- yınları.
- Câbirî. (2001b). Arap-İslam Kültürünün Akıl Yapısı (B. Köroğlu, H. Hacak, & E. Demirli, Çev.). Kitabevi Yayınları.
- Câbirî. (2001c). Arap-İslam Siyasal Aklı (A. Akyüz, Çev.). Kitabevi Yayınları.
- Câbirî. (2003). Felsefî Mirasımız ve Biz (A. S. Aykut, Çev.). Kitabevi Yayınları.
- Câbirî. (2015). Arap Ahlaki Aklı (M. Çelik, Çev.). Mana Yayınları.
- Câbirî. (2018). Asabiyet ve Devlet: İbn Haldun’un Düşüncesi (M. Çelik, Çev.). Mana Yayınları.
- Câbirî. (2019). Arap-İslam Medeniyetinde Entelektüeller: İbn Hanbel Mihnesi & İbn Rüşd’ün Çilesi (N. Konaklı, Çev.). Mana Yayınları.
- Corkum, P. (2019). This. DIALOGOI: Ancient Philosophy Today, 1(1), 38-83.
- Coşkun, Muhammed. 2015. “İslam/Arap Ahlakının Yapısal Soy Kütüğü –Muham- med Âbid el-Câbirî Bağlamında–”. Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi 11(43):185-204.
- Ebu Abddurrahman es-Sülemî. (1981). Tasavvufun Ana İlkeleri: Sülemî’nin Risaleleri (S. Ateş, Çev.). Ankara Üniversitesi Basımevi.
- Ebû Serrâc Tûsî. (2016). El-Lüma` (H. K. Yılmaz, Çev.). Erkam Yayınları.
- Foucault, M. (2011). Nietzsche, Freud, Marx. İçinde F. Keskin (Ed.), & I. Ergüden (Çev.), Felsefe Sahnesi. Ayrıntı Yayınları.
- Foucault, M. (2014a). Bilginin Arkeolojisi (V. Urhan, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
- Foucault, M. (2014b). Özne ve İktidar. İçinde I. Ergüden & O. Akınhay (Çev.), Özne ve İktidar. Ayrıntı Yayınları.
- Foucault, M. (2015a). Hapishane Üzerine Söyleşi: Kitap ve Yöntemi. İçinde İkti- darın Gözü. Ayrıntı Yayınları.
- Foucault, M. (2015b). Hakikat ve Hukuksal Biçimler. İçinde I. Ergüden & F. Kes- kin (Çev.), Büyük Kapatılma. Ayrıntı Yayınları.
- Foucault, M. (2015c). Kelimeler ve Şeyler: İnsan Bilimlerinin Bir Arkeolojisi (M. A. Kı- lıçbay, Çev.). İmge Kitabevi.
- Gazzâlî. (2017). Mişkâtü’l-envâr (M. Kaya, Çev.). Klasik Yayınları.
- Gümüş, S. (2019). Güvenlik Toplumunda Dindarlık ve Din Eğitimi: Soybilimsel Bir Analiz. Katip Yayınevi.
- Güneş, M. (2006). M. A. Câbirî’nin Arap Aklını Tenkidi ve Arap-İslâm Geleneğini Okuma Biçimi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
- Hakim Tirmizî. (2017). Beyanü’l-fark beyne’s-sadri ve’l-kalbi ve’l-fuadi ve’l-lübbi (Kalbin Anlamı) (E. Demirli, Çev.). Hayy Kitap.
- Hâris el-Muhâsibî. (2012). El-Kasdu ve’r-rucû`u ilallâh. İçinde M. Coşkun (Çev.), Tevbenin İlk Adımı. İlkharf Yayınevi.
- Hâris el-Muhâsibî. (2014). Er-Riâye (Ş. Filiz & H. Küçük, Çev.). İnsan Yayınları.
- Hasan el-Basrî. (2015). Kader Risalesi. Düşün Yayıncılık.
- Hücvirî. (2016). Keşfu’l-Mahcûb (S. Uludağ, Çev.). Dergâh Yayınları.
- İbn Haldun. (2018). Mukaddime (S. Uludağ, Çev.). Dergâh Yayınları.
- İbn Sina. (2017). Metafizik (E. Demirli & Ö. Türker, Çev.). Litera Yayıncılık.
- Kelabazi. (2014). Ta’arruf (S. Uludağ, Çev.). Dergâh Yayınları.
- Keskin, İbrahim. 2010. “Arap-İslam Kültürünün Yapısalcı Analizinin İmkânı: Muhammed Âbid el-Câbirî Örneği”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19(1):255-74.
- Koç, Y. (2008). Theologia’nın Esasları: Felsefe’nin ve Teoloji’nin Nazariyatı Üzerine Bir İnceleme. Cedit Neşriyat.
- Koç, Y. (2019). Anadolu Mayası: Türk Kimliği Üzerine Bir İnceleme. Cedit Neşriyat.
- Koselleck, R. (2013). Kavramlar Tarihi: Politik ve Sosyal Dilin Semantiği ve Pragma- tiği Üzerine Araştırmalar. İletişim Yayınları.
- Martin Loughlin. (2017). Kamu Hukukunun Temelleri (D. Ç. Sever & K. Turanlı, Çev.). Dipnot Yayınları.
- Muhyiddin İbn Arabî. (2007). Fütûhât-ı Mekkiyye I (E. Demirli, Çev.). Litera Ya- yıncılık.
- Sidi, A.-A. (2019). Akılcılık ve Aydınlanma Bağlamında İbn Rüşd’ün Felsefe Tasavvu- runa Modern Yaklaşımlar: Muhammed Âbid el-Câbirî Örneği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Şâfiî. (2015). El-Umm (M. Özdemir, Çev.). Buruc Yayınları.
- Ulukütük, Mehmet. 2013. “Muhammed Âbid el-Câbiri’de Din-Akıl İlişkisinin Epistemolojik Analizi” (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi SBE, Erzurum.
- Vural, Ayşe. 2019. “Muhammed Âbid el-Câbirî’nin Fıkıh Anlayışı” (Yayımlanma- mış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi SBE, İstanbul.
- Yılmaz, M. S. (2005). Muhammed Abid el-Cabiri’nin Eserlerinde Din-Siyaset İlişkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Öz: Bu çalışma, Câbirî’nin İslam geleneğine yönelik yapısal analizinin Din Eğitimi bağlamında yeni bir okumasını yapmayı amaçlamaktadır. Çalışma iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Câbirî’in Arap-İslam aklı, yapısal özelliklerine göre analiz edilmiştir. İkinci bölümde ise, bilgi ve iktidar ilişkilerinin hangi tarihsel koşullar altında geleneksel dindar imgesini inşa ettikleri tanıtlanmış ve bu inşa sürecinde teorik ve pratik akılların nasıl birbirlerine eklemlendikleri belirlenmiştir. Câbirî’nin Arap-İslam aklı kuramında bilgi, iktidarın çevreyi dönüştürmesinde bir araç olarak görülmektir. Bu sebeple o, iktidarın çıkarına ulaşırken açtığı çatlakta birbiriyle iletişimi olmayan üç ayrı bilgi modeline, beyân, irfân ve burhâna; din tarafından biçimlendirilen ama çok geçmeden bilinçdışı koşullarına geri dönen siyasete; bilgi modelleri ile siyaset arasındaki boşluğa yerleşen ahlakî kavrayışlara ulaşmıştır. Sorunsal Din Eğitimi Bilimi bağlamında ele alındığında bütün bu çokluk, geleneksel toplumun kendi tarihsel koşullarında tek bir tarihsel figürün, kişi’nin dindarlığında birliğini bulmaktadır. Beyân, nesnel dindarlığın; irfân, öznel dindarlığın bilgi modelidir. Anahtar Kelimeler: Din eğitimi, dindarlık, nesnel dindarlık, öznel dindarlık, Câbirî.
