İki Osmanlı Aydını, Namık Kemal ve Ahmet Mithat’a Göre İslâm Uygarlığındaki Bilimsel ve Kültürel Gerilemenin Nedenleri
Author :
Abstract
Son iki yüzyılın en önemli tartışmalarından biri din ve bilim ilişkileri konusunda yaşanmış, konuya ilişkin başlıca iki görüş ortaya çıkmıştır. Bunlardan biri bilimselliğe giderek ideolojik bir anlam da yükleyen pozitivist öğreti, diğeri bu öğreti karşısında bir söylem üretmeye çalışan manevi yaklaşımlardır. Pozitivist öğreti çerçevesinde yazılmış, din ile bilim arasında çatışma ve uyuşmazlık olduğu tezini işleyen pek çok eser vardır. Bunlardan ikisi filozof ve araştırmacı Ernest Renan tarafından yazılan İslâm ve Bilim, diğeri bilim ve kültür tarihçisi John. W. Draper tarafından yazılan Din ve Bilim Arasındaki Çatışmanın Tarihi’dir. Namık Kemal Renan Müdâfaanâmesi, Ahmet Mithat Nizâ-ı İlm ü Din isimli eserlerinde söz konusu görüşlerin eleştirisini yapmışlar; İslâm’ın bilim, felsefe, eğitim gibi kültürel gelişimlerin karşında olmak bir yana onları en yüksek derecede desteklemiş; müminleri okuma, anlama ve bilme konusunda hemen her fırsatta teşvik etmiş olduğunu dile getirmişlerdir. Bu çalışmada Namık Kemal ve Ahmet Mithat’tın, İslâm kültüründeki inkırazın nedenlerini nasıl açıkladıkları konusu ele alınacaktır.
Keywords
Abstract
One of the most important debates of the last two centuries has taken place in the issue of religion and science relations, and two main opinions arise in regards to the subject. One of them is positivist doctrine having an ideological meaning about science, the other is the spiritual approaches trying to produce a discourse against this doctrine. There are so many works have been written in the frame of positivist doctrine, dealing with the thesis on conflict and incompatibility between religion and science. Two of them are Islam and Science (L’islam et la science) having been written by the Ernest Renan, and History of the Conflict Between Religion and Sciences written John. W. Draper. Two intellectuals of Ottoman, Namık Kemal writing Renan Müdâfaanâmesi, and Ahmet Mithat writing Nizâ-ı İlm ü Din, criticized that positivist opinions. According to them, Islam is not opposite wisdom (al-hikma), science, philosophy, and education; on the contrary, supported them highly, and motivated the believer about education and science. In this work will be researching the two Ottoman intellectuals, Namık Kemal and Ahmet Mithat’s opinion to deal with reasons for the crisis in Islamic culture.
Keywords
- Ahmet Mithat (1311/2013). Peder Olma Sanatı. İstanbul: Kırk Ambar Matbaası/ Dergâh Yayınları.
- Comte, A. (1986). Pozitivizm İlmihali. (Çev. P. Erman). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
- Korlaelçi, M. (2002). Pozitivizmin Türkiye’ye Girişi. Ankara: Hece Yayınları.
- Namık Kemal (1989). Renan Müdâfaanâmesi. Haz. Abdurrahman Küçük. İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
- Namık Kemal (1973) Mektuplar III. (Haz. F. A. Tansel). Ankara: Türk Tarih Ku- rumu Yayınları.
- Okay, O. (1989). Batı Medeniyeti Karşısında Ahmet Mithat Efendi. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
- Renan, R. (1965). Bilimin Geleceği I. (Çev. Z. İhsan). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
- Renan, E. (1946). İslâmlık ve Bilim. (Çev. Z. İhsan). Nutuklar ve Konferanslar. Ankara.
- Sezgin, F. (2007). İslâm’da Bilim ve Teknik. (Çev. A. Aliy). İstanbul: İstanbul Büyük Şehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları.
- Sezgin, F. (2004). İslâm Kültür Dünyasının Bilimler Tarihindeki Yeri. İstanbul: Tür- kiye Bilimler Akademisi Yayınları.
- Taşdelen, V. (2011). Renan Konferansı ve Namık Kemal’in Müdâfaası. Namık Kemal Kitabı. (Ed. T. Karataş, O. K. Tavukçu). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 384-405.
- Taşdelen, V. (2018). Ahmet Mithat’ın Nizâ-ı İlm ü Dîn Adlı Eserinde Din ve Bilim Çatışması Sorunu. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7 (2), 75-89. Öz: Son iki yüzyılın en önemli tartışmalarından biri din ve bilim ilişkileri konusunda yaşanmış, konuya ilişkin başlıca iki görüş ortaya çıkmıştır. Bunlardan biri bilimselliğe giderek ideolojik bir anlam da yükleyen pozitivist öğreti, diğeri bu öğreti karşısında bir söylem üretmeye çalışan manevi yaklaşımlardır. Pozitivist öğreti çerçevesinde yazılmış, din ile bilim arasında çatışma ve uyuşmazlık olduğu tezini işleyen pek çok eser vardır. Bunlardan ikisi filozof ve araştırmacı Ernest Renan tarafından yazılan İslâm ve Bilim, diğeri bilim ve kültür tarihçisi John. W. Draper tarafından yazılan Din ve Bilim Arasındaki Çatışmanın Tarihi’dir. Namık Kemal Renan Müdâfaanâmesi, Ahmet Mithat Nizâ-ı İlm ü Din isimli eserlerinde söz konusu görüşlerin eleştirisini yapmışlar; İslâm’ın bilim, felsefe, eğitim gibi kültürel gelişimlerin karşında olmak bir yana onları en yüksek derecede desteklemiş; müminleri okuma, anlama ve bilme konusunda hemen her fırsatta teşvik etmiş olduğunu dile getirmişlerdir. Bu çalışmada Namık Kemal ve Ahmet Mithat’tın, İslâm kültüründeki inkırazın nedenlerini nasıl açıkladıkları konusu ele alınacaktır. Anahtar Kelimeler: Renan, Draper, Namık Kemal, Ahmet Mithat, pozitivizm, İslâm kültürü, inkıraz.
