Author:
Abstract
Hanbelî gelenek bünyesinde ortaya çıkan akılcı temayüller mezhep içerisinde çeşitli gerilim ve ayrışmaların yaşanmasına neden olmuştur. Bu ayrışmaları en iyi yansıtan hususlardan birisi de haberî sıfatlar konusu etrafındaki tartışmalardır. Gelenek içerisinden bazı alimlerin haberî sıfatlara karşı aşırı isbâtçı tutum sergilemeleri genelde ehl-i hadisin özelde ise Hanbelîlerin teşbihe düşmekle itham edilmesine neden olmuştur. Bu durum mezhep bünyesinde haberî sıfatlarla ilgili geleneksel tavrı koruyarak tefvîzi benimseyen ve akılcı temâyül göstererek te’vili kabul eden her iki kesimin de aşırı isbâtçılara karşı itiraz ve eleştirilerde bulunmalarına neden olmuştur. Ebü’l-Ferec İbnü’l-Cevzî bu tartışmaların en hararetli olduğu dönemde yaşamış ve aşırı isbâtçı kesime karşı bir reddiye kaleme almıştır. Onun itiraz ve eleştirileri mezhep içerisindeki gerginliğin daha çok artmasına sebep olmuştur. Bu çalışmada Hanbelî gelenek içerisinde akılcı temayül gösteren İbnü’l-Cevzî’nin haberî sıfatlar konusundaki itirazları ve eleştirileri ele alınacaktır. Bununla beraber onun haberî sıfatlar hususunda ortaya koyduğu yorum ve tahliller de tespit edilmeye çalışılacaktır.
Keywords
Abstract
In the 4th century Hegira, Hanbalism would undergo several ideological developments resulting in tension and ideological splits. One of the most pertinent examples of these splits is regarding the question of Divine attributes known through revelation (al-sifat al-khabariyya). These debates concerning the Divine attributes have given rise to accusations that the Ahl al-Hadith, specifically the Hanbalite tradition, anthropomorphized God following their extreme insistence on affirming Divine attributes. Within this context, various doctrinal schools, including some Hanbalites, would critique the affirmation of divine attributes and permit the reinterpretation (ta’wil) of those deemed to be anthropomorphic. In the heat of these debates, Abu al-Faraj Ibn al-Jawzi would author several refutations against what he considered to be anthropomorphic elements within the school. This paper examines Ibn al-Jawzi’s rationalist interpretation of the Divine attributes and the effect of his refutations on infighting within the Hanbalite tradition. In doing so, this paper analyzes his arguments concerning al-sifat al-khabariyya and his objections to positions held traditionally within the Hanbalite school.