Author :
Abstract
Çağdaş felsefe alanında hayvanlar, haklı olarak önemli bir tartışmanın konusu olmuştur. Peter Singer bu süreci başlatmış, sonrasında bu tartışmaya birçok önemli filozof da katılmıştır. Richard Sorabji, şu tezi ileri sürmüştür: Batı felsefesi hayvanlara yönelik yaklaşımı ile özellikle ahlak felsefesi ve zihin felsefesi alanında önemli bir krize yol açmıştır. Bu krizin, ahlak felsefesi alanında ortaya çıkması, hayvanlara yönelik ahlaki sorumluluklarımızı bilemememize dayanır. İnsan kendini değer olarak canlılar hiyerarşisinin en tepesine koymuş, bunun neticesinde de hayvanlara istediğini yapabilme hakkını kendinde bulmuş; hayvanları türlü nedenlerle kolaylıkla öldürebilmiş, katledebilmiştir. Sorabji bu krizi Aristoteles ile başlatır, çünkü Aristoteles “insan”ın salt kendine özgü bir yeti olan “akıl/rasyonalite” ile hayvanlardan ayrıldığını, hayvanların doğa gereği insanlar için var olduğunu belirtir. Birçok filozof benzer açıklamalar ile “insan” ve “insan olmayan hayvan” ayrımını güçlü bir felsefe geleneği haline getirmiştir. Ancak bu ayrıma yönelik başkaldırılar, itirazlar giderek artmaktadır. Bu konuda çevre etikçileri, Faydacılar, Kantçılar ve Aristotelesçiler çalışmalar kaleme almışlardır. Biz bu çalışmamızda Aristotelesçi filozoflar olan Alasdair MacIntyre, Rosalind Hursthouse ve Martha Nussbaum üzerinde duracağız. Bu filozofların okumasına dikkatle, Sorabji’nin krizi Aristoteles’e dayandırsa da krizin ivme kazanmasının, Aristotelesçilikten uzaklaşmakla da ilgili olduğunu, ilk biyolog olan Aristoteles’in Descartes gibi filozoflarla aynı çizgide okunamayacağını vurgulayacağız.
Keywords
Abstract
Within contemporary philosophy, animals have rightly been the subject of an important discussion. Singer started this process, and many important philosophers also participated in this discussion. One of these names, Richard Sorabji, put forward the following thesis: Western philosophy caused an important crisis especially in the field of moral philosophy and philosophy of mind with its approach towards animals. The emergence of this crisis in the field of moral philosophy is based on not knowing our moral responsibilities towards animals. Human beings put themselves at the top of the hierarchy of living things like value and consequently found the right to do what they wanted to the animals, and they could easily kill and slaughter animals for various reasons. Sorabji rightly begins this crisis with Aristotle, because he states that “humans” are separated from animals by “reason/rationality”, which is a unique faculty for human beings, and that animals exist for humans by nature. Many philosophers have made the distinction between “human” and “non-human animal” a powerful philosophical tradition with such statements. However, revolts and objections against this distinction are increasing rightly. Environmental ethicists, Utilitarians, Kantians and Aristotelians have written works on this subject. In this study, we will focus on the Aristotelian philosophers Alasdair MacIntyre, Rosalind Hursthouse and Martha Nussbaum. With paying attention to the reading of these philosophers, we will emphasize that, even though Sorabji is based the crisis on Aristotle, the acceleration of the crisis is also about getting away from Aristotelianism, and that the first biologist, Aristotle, cannot be read in line with philosophers like Descartes.
Keywords
- Anscombe, G. E. M. (1958). Modern Moral Philosophy. Philosophy, 124, 1-19.
- Barad, J. A. (1995). Aquinas on the Nature and Treatment of Animals. San Francisco: International Scholars Puplications.
- Barnes, J. (2005). The Presocratic Philosophers. New York: Routledge.
- Beauchamp, T. (2012). (Online Pub. Date). Introduction. The Oxford Handbook of Animal Ethics. (Eds. T. L. Beauchamp & R. G. Frey). Oxford: Oxford University Press, 4-32.
- Clark, S. R. L. (2012). (Online Pub. Date). Animals in Classical and Late Antique Philosophy. The Oxford Handbook of Animal Ethics. (Eds. T. L. Beauchamp & R. G. Frey). Oxford: Oxford University Press, 36-61.
- Chan, S. & Harris, J. (2012). (Online Pub. Date). Human Animals and Nonhuman Persons. The Oxford Handbook of Animal Ethics. (Eds. T. L. Beauchamp & R. G. Frey). Oxford: Oxford University Press, 304-331.
- Darwin, C. (1965). The Expression of the Emotions in Man and Animals. Chicago: The University of Chicago Press.
- Descartes, R. (1976). Animals are Machines. Animal Rights and Human Obligations. (Eds. T. Regan and P. Singer). Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall, 60-66.
- Donaldson, S. & Kymlicka, W. (2016). Zoopolis: Hayvan Haklarının Siyasal Kuramı. (Çev. M. Yıldırım). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
- Driver, J. (2012). (Online Pub. Date). A Humean Account of the Status and Cha- racter of Animals. The Oxford Handbook of Animal Ethics. (Eds. T. L. Beauchamp & R. G. Frey). Oxford: Oxford University Press, 145-171.
- Erkızan, H. N. B. (2012). Aristoteles’ten Nussbaum’a İnsan. Bursa: Sentez Yayınları.
- Hursthouse, R. (1999). On Virtue Ethics. Oxford: Oxford University Press.
- Hursthouse, R. (2000). Ethics, Humans and Other Animals: An Introduction with Readings. New York: Routledge.
- Hursthouse, R. (2012). (Online Pub. Date). Virtue Ethics and the Treatment of Animals. The Oxford Handbook of Animal Ethics. (Eds. T. L. Beauchamp & R. G. Frey). Oxford: Oxford University Press, 119-144.
- Hünler, S. Z. (1997). İki Adalet Arasında: Liberal ve Komünitaryan Düşüncelerin Ça- tışma Alanı. Ankara: Vadi Yayınları.
- Kalaycı, N. (2017). Hayvan Tür mü Birey mi? Doğu Batı Düşünce Dergisi, 82, 81-97.
- Karasu, B. (1997). Ne Kitapsız Ne Kedisiz. İstanbul: Metis Yayınları.
- Korsgaard C. M. (2018). Fellow Creatures: Our Obligations to the Other Animals. Oxford: Oxford University Press.
- Koyuncu, E. (2017). Acı Çekebilmek: Hayvan Meselesi Bağlamında Duyumsama Yetisinin Ahlaki Yankıları. Doğu Batı Düşünce Dergisi, 82, 31-45.
- Kuyurtar, E. (2017). Hayvan Hakları ve Sınai Çiftlikler. Doğu Batı Düşünce Dergisi, 82, 169-187.
- MacIntyre, A. (1988). Whose Justice? Which Rationality? Notre Dame, Indiana: University of Notre Dame Press.
- MacIntyre, A. (1990). Three Rival Versions of Moral Enquiry. Notre Dame, Indiana:
- MacIntyre, A. (2007). After Virtue: A Study in Moral Theory. Notre Dame, Indiana:
- MacIntyre, A. (2001). Erdem Peşinde: Ahlak Teorisi Üzerine Bir Çalışma. (Çev. M. Özcan). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- MacIntyre, A. (2016). Ethics in the Conflicts of Modernity: An Essay on Desire, Practical Reasoning, and Narrative. Cambridge: Cambridge University Press.
- Mallet, M. L. (2008). Foreword. J. Derrida, The Animal That Therefore I am. (Trans. D. Wills). New York: Fordham University Press, ix-xiii.
- Mutlu, B. (2018). Alasdair MacIntyre’ın Çağdaş Sorunlar Karşısında Yeni Aristo- telesçiliği. Kilikya Felsefe Dergisi, 1, 39-63.
- Mutlu, B. (2019). Christine M. Korsgaard’da Hayvanlar ve Hayvanlara Yönelik Kimi Yükümlülüklerimiz. Beytulhikme An International Journal of Philosophy, 9 (1), 147-179.
- Nussbaum, M. C. (2001a). The Fragility of Goodness: Luck and Ethics in Greek Tragedy and Philosophy. Cambridge: Cambridge University Press.
- Nussbaum, M. C. (2001b). Upheavals of Thought: The Intelligence of Emotions. Camb- ridge: Cambridge University Press.
- Nussbaum, M. C. (2007). Frontiers of Justice: Disability, Nationality, Species Members. Cambridge, MA: The Belknap Press of Harvard University Press.
- Nussbaum, M. C. (2012). (Online Pub. Date). The Capabilities Approach and Animal Entitlements. The Oxford Handbook of Animal Ethics. (Eds. T. L. Beauchamp & R. G. Frey). Oxford: Oxford University Press, 228-250.
- Nussbaum, M. C. (2013). Political Emotions: Why Love Matters for Justice. Cambrid- ge, MA: Belknap Press of Harvard University Press.
- Regan, T. (2004). The Case for Animal Rights. California: University of California Press.
- Regan, T. (2007). Kafesler Boşalsın: Hayvan Haklarıyla Yüzleşmek. (Çev. S. Çağla- yan). İstanbul: İletişim Yayınları.
- Singer, P. (2000). Darwinian Left: Politics, Evolution, and Cooperation. New Haven: Yale University Press.
- Singer, P. (2005). Hayvan Özgürleşmesi. (Çev. H. Doğan). İstanbul: Ayrıntı Yayınla- rı.
- Singer, P. (2019). Ethics into Action: Learning from a Tube of Toothpaste. London: Rowman & Littlefield.
- Steiner, G. (2010). Anthropocentrism and Its Discontents: The Moral Status of Animals in the History of Western Philosophy. Pittsburgh: University of Pittsburgh Press.
- Williams, B. (2017). İçsel ve Dışsal Sebepler. (Çev. A. Aytiş). Arkhe-Logos, 3, 137- 151. Öz: Çağdaş felsefe alanında hayvanlar, haklı olarak önemli bir tartışmanın konusu olmuştur. Peter Singer bu süreci başlatmış, sonrasında bu tartışmaya birçok önemli filozof da katılmıştır. Richard Sorabji, şu tezi ileri sürmüştür: Batı felsefesi hayvanlara yönelik yaklaşımı ile özellikle ahlak felsefesi ve zihin felsefesi alanında önemli bir krize yol açmıştır. Bu krizin, ahlak felsefesi alanında ortaya çıkması, hayvanlara yönelik ahlaki sorumluluklarımızı bilemememize dayanır. İnsan kendini değer olarak canlılar hiyerarşisinin en tepesine koymuş, bunun neticesinde de hayvanlara istediğini yapabilme hakkını kendinde bulmuş; hayvanları türlü nedenlerle kolaylıkla öldürebilmiş, katledebilmiştir. Sorabji bu krizi Aristoteles ile başlatır, çünkü Aristoteles “insan”ın salt kendine özgü bir yeti olan “akıl/rasyonalite” ile hayvanlardan ayrıldığını, hayvanların doğa gereği insanlar için var olduğunu belirtir. Birçok filozof benzer açıklamalar ile “insan” ve “insan olmayan hayvan” ayrımını güçlü bir felsefe geleneği haline getirmiştir. Ancak bu ayrıma yönelik başkaldırılar, itirazlar giderek artmaktadır. Bu konuda çevre etikçileri, Faydacılar, Kantçılar ve Aristotelesçiler çalışmalar kaleme almışlardır. Biz bu çalışmamızda Aristotelesçi filozoflar olan Alasdair MacIntyre, Rosalind Hursthouse ve Martha Nussbaum üzerinde duracağız. Bu filozofların okumasına dikkatle, Sorabji’nin krizi Aristoteles’e dayandırsa da krizin ivme kazanmasının, Aristotelesçilikten uzaklaşmakla da ilgili olduğunu, ilk biyolog olan Aristoteles’in Descartes gibi filozoflarla aynı çizgide okunamayacağını vurgulayacağız. Anahtar Kelimeler: Aristoteles, Sorabji, Yeni Aristotelesçilik, hayvanlar, hayvanlığımız.
