Author :
Abstract
Çalışmanın amacı; ideal bir iktisadi düzen için gerekli felsefi altyapının hangi unsurlarla inşa edilebileceğini Fârâbî’nin felsefesi aracılığıyla tespit etmek, günümüz ekonomik koşullarında filozofun felsefi yaklaşımından elde edilebilecek faydaları değerlendirmek ve tartışmaktır. Araştırmada, felsefesini doğru bir şekilde anlamlandırmak ve özümsemek gayesiyle, öncelikle yaşadığı dönemin filozof üzerindeki etkilerine, akabinde bu etkilerin felsefi dünyasındaki muhtemel yansımalarına değinilmiştir. Filozofun taranan eserlerinde iktisat felsefesiyle doğrudan veya dolaylı olarak ilgili olan hususlar; ayıklanmış, tasnif edilmiş, kümülatif olarak değerlendirilmiş ve uygun görülen başlıklar altında okuyucuya aktarılmıştır. Fârâbî’nin felsefesinden günümüze yönelik ideal bir iktisadi sistem için gerekli felsefi unsurların “tevhid akidesi ve kolektif bilinç”, “ideal insan” ve “ideal toplum” olarak kavramsallaştırılabileceği tespit edilmiştir. Bu kavramların tanım ve kapsamı verilerek iktisat felsefesinde ne anlama gelebileceği değerlendirilmiştir. Düşünürün bilhassa insana dair önemli tespitleri aracılığıyla iktisat alanındaki çalışmaların multidisipliner bir şekilde gerçekleştirilmesi gerektiği ifade edilmiştir. İdeal devleti tasavvur etmekte olan filozofun ifade ettiği hususların ideal bir toplum veya ideal bir iktisadi sistem için gerekli felsefi unsurlardan farklı olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.
Keywords
Abstract
This study aims to determine elements of the philosophical framework that are necessary for an ideal economic system according to the philosophy of Al-Farabi, as well as to evaluate and discuss possible benefits from Al-Farabi’s philosophical approach according to today’s economic conditions by defining such elements in general terms. To correctly interpret and assimilate Al-Farabi’s philosophical thinking, this study examines contemporaneous effects on the philosopher, subsequently assessing possible reflections of these effects within Al-Farabi’s philosophical world. Accordingly, those issues that are directly or indirectly related to the economic philosophy propounded by Al-Farabi’s works were sorted out, classified, evaluated cumulatively, and are presented to readers under appropriate headings. By considering the philosophy of Al-Farabi, the necessary elements for an ideal economic system in today’s world can be conceptualized as “monotheism, “collective consciousness”, “ideal person”, and “ideal society”. The possible meanings of these concepts within economic philosophy are evaluated by presenting their respective definitions and scopes. Accordingly, studies in the field of economics should be carried out using multidisciplinary approaches and by utilizing important findings of the thinker, especially regarding human beings. The issues emphasized by the philosopher, who envisioned “the ideal state”, do not differ from those philosophical elements that are necessary for an ideal society or ideal economic system.
Keywords
- Akalın, H. Ş. (Ed.) (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Akyol, A. & Uyanık, M. (2019). “Felsefeyi Anadolu’da Yeniden Yurtlandırmak” Projesinin Hareket Noktası Olarak Fârâbî ve İhsau’l-Ulum Adlı Eseri. Fârâbî, İlimlerin Sayımı. (Çev. M. Uyanık & A. Akyol). Ankara: Elis Yayınları, 13-74.
- Aydın, M. S. & Şener, A. & Ayas, M. R. (2017). Önsöz. Es-Siyâsetü’l-Medeniyye veya Mebâdi’ü’l-Mevcûdât. (Çev. M. S. Aydın & A. Şener & M. R. Ayas). İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 7-12.
- Aydınlı, Y. (2018). Fârâbî. İstanbul: İsam Yayınları.
- Bayraklı, B. (1983). Fârâbî’de Devlet Felsefesi. İstanbul: Doğuş Yayınları.
- Cevizci, A. (2001). Ortaçağ Felsefesi Tarihi. Bursa: Asa Kitabevi.
- Çilingir, L. (2009). Fârâbî ve İbn Haldun’da Siyaset. Ankara: Araştırma Yayınları.
- Danışman, N. (1956). Önsöz. İçinde N. Danışman (Çev.), El-medinetü’l fâzıla (s. 1- 7). Maarif Basımevi.
- El-Behiy, M. (1992). İslam Düşüncesinin İlahî Yönü. (Çev. S. Hizmetli). Ankara: Fecr Yayınevi.
- Fârâbî (1990a). Ebû Nasr el-Fârâbî’nin Kesin Bilginin Şartları. (Çev. M. Türker- Küyel). Fârâbî’nin “Şerâ’it ul -Yakîn”i. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları, 55-62.
- Fârâbî (1990b). Mantık Sanatına Başlamak İsteyen Bir Kimsenin Bilgi Edinmek Zorunda Bulunduğu Bütün Hususlara Dair Olan Bölümler. (Çev. M. TürkerKüyel). Fârâbî’nin Bazı Mantık Eserleri. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları, 42-49.
- Fârâbî (2002). Fârâbî’nin Kitâbü’l-Mille adlı Eserinin Takdim ve Çevirisi. (Çev. F. Toktaş). Divan: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, 12, 247-273.
- Fârâbî (2003). Fârâbî’nin İki Yapıtı. (Çev. M. Dağ). Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 14, 17-87.
- Fârâbî (2015). Harfler Kitabı. (Çev. Ö. Türker). İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
- Fârâbî (2017a). Eflâtun ile Aristoteles’in Görüşlerinin Uzlaştırılması. (Çev. M. Kaya). İslam Filozoflarından Felsefe Metinleri. İstanbul: Klasik Yayınları, 151182.
- Fârâbî (2017b). Es-Siyâsetü’l-Medeniyye veya Mebâdiʻü’l-Mevcûdât. (Çev. M. S. Aydın & A. Şener & M. R. Ayas). İstanbul: Büyüyenay Yayınları.
- Fârâbî (2017c). Felsefe Öğreniminden Önce Bilinmesi Gereken Konular. (Çev. M. Kaya). İslam Filozoflarından Felsefe Metinleri. İstanbul: Klasik Yayınları, 109116.
- Fârâbî (2017d). Felsefenin Temel Meseleleri. (Çev. M. Kaya). İslam Filozoflarından Felsefe Metinleri. İstanbul: Klasik Yayınları, 117-126.
- Fârâbî (2017e). Kitabu’l-Burhân. (Çev. Ö. Türker & Ö. M. Alper). İstanbul: Klasik Yayınları.
- Fârâbî (2017f). Mutluluk Yoluna Yöneltme. (Çev. H. Özcan). Fârâbî’nin İki Eseri: Siyaset Felsefesine Dair Görüşler (Fusûlü’l-Medeni) ve Mutluluk Yoluna Yöneltme (Tenbîh ’alâ Sebîli’s-Sa’âde). İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 129-170.
- Fârâbî (2017g). Siyaset Felsefesine Dair Görüşler. (Çev. H. Özcan). Fârâbî’nin İki Eseri: Siyaset Felsefesine Dair Görüşler (Fusûlü’l-Medeni) ve Mutluluk Yoluna Yöneltme (Tenbîh ’alâ Sebîli’s-Sa’âde). İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 11-128.
- Fârâbî (2018a). İdeal Devlet. (Çev. A. Arslan). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür
- Fârâbî (2018b). Mutluluğun Kazanılması. (Çev. A. Arslan). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Fârâbî (2019a). İlimlerin Sayımı. (Çev. M. Uyanık & A. Akyol). Ankara: Elis Yayın- ları.
- Fârâbî (2019b). Kategoriler. (Çev. A. Tekin). Kategoriler ve Retorik (Kitâbu’l- Makûlat ve Kitâbu’l-Hatabe). İstanbul: Klasik Yayınları, 15-62.
- Fârâbî (2019c). Retorik. (Çev. A. Tekin). Kategoriler ve Retorik (Kitâbu’l-Makûlat ve Kitâbu’l-Hatabe). İstanbul: Klasik Yayınları, 63-104.
- Günaltay, M. Ş. (2001). Antik Felsefenin İslam Dünyasına Girişi: Giriş Yolları ve Şekil- leri. (Sad. İ. Bayın). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
- İzmirli, İ. H. (1995). İslâm’da Felsefe Akımları. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
- Kaya, M. (1995). Fârâbî. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, cilt 12. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 145, 162.
- Medkûr, İ. (2017). Fârâbî-I. (çev. O. Bilen). Klasik İslâm Filozofları ve Düşünceleri (Ed. M. M. Şerif). İstanbul: İnsan Yayınları, 61-90.
- Olguner, F. (2013). Fârâbî. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
- Reisman, D. C. (2018). Fârâbî ve Felsefe Müfredatı. (Çev. M. C. Kaya). İslam Felsefesine Giriş. (Eds. P. Adamson & R. C. Taylor). İstanbul: Küre Yayınları, 59-80.
- Ülken, H. Z. (1950). Fârâbî Meselesi. Fârâbî Tetkikleri. (Ed. H. Z. Ülken). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 3-16.
- Ülken, H. Z. (1993). Eski Yunan’dan Çağdaş Düşünceye Doğru İslâm Felsefesi: Kaynak- ları ve Etkileri. İstanbul: Cem Yayınevi.
- Ülken, H. Z. & Burslan, K. (1974). Fârâbî. İstanbul: Kanaat Kitabevi.
- Yörük, A. K. (1950). Fârâbi’nin Cemiyet ve Hukuk Felsefesi. (Ed. H. Z. Ülken). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 81-107. Öz: Çalışmanın amacı; ideal bir iktisadi düzen için gerekli felsefi altyapının hangi unsurlarla inşa edilebileceğini Fârâbî’nin felsefesi aracılığıyla tespit etmek, günümüz ekonomik koşullarında filozofun felsefi yaklaşımından elde edilebilecek faydaları değerlendirmek ve tartışmaktır. Araştırmada, felsefesini doğru bir şekilde anlamlandırmak ve özümsemek gayesiyle, öncelikle yaşadığı dönemin filozof üzerindeki etkilerine, akabinde bu etkilerin felsefi dünyasındaki muhtemel yansımalarına değinilmiştir. Filozofun taranan eserlerinde iktisat felsefesiyle doğrudan veya dolaylı olarak ilgili olan hususlar; ayıklanmış, tasnif edilmiş, kümülatif olarak değerlendirilmiş ve uygun görülen başlıklar altında okuyucuya aktarılmıştır. Fârâbî’nin felsefesinden günümüze yönelik ideal bir iktisadi sistem için gerekli felsefi unsurların “tevhid akidesi ve kolektif bilinç”, “ideal insan” ve “ideal toplum” olarak kavramsallaştırılabileceği tespit edilmiştir. Bu kavramların tanım ve kapsamı verilerek iktisat felsefesinde ne anlama gelebileceği değerlendirilmiştir. Düşünürün bilhassa insana dair önemli tespitleri aracılığıyla iktisat alanındaki çalışmaların multidisipliner bir şekilde gerçekleştirilmesi gerektiği ifade edilmiştir. İdeal devleti tasavvur etmekte olan filozofun ifade ettiği hususların ideal bir toplum veya ideal bir iktisadi sistem için gerekli felsefi unsurlardan farklı olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Anahtar Kelimeler: Fârâbî, iktisat, felsefe, ideal iktisat, ideal insan, ideal toplum.
