Author :
Abstract
Akıl yürütme denildiği zaman akla, tümdengelimsel bir işlem olarak kıyas gelir. Başka bir ifadeyle asırlar boyunca akıl yürütme, kıyas işlemi ile özdeş kabul edilmiştir. Şüphesiz tümdengelim dışında tümevarım, analoji, abdüktif gibi diğer başka akıl yürütme türleri de vardır. Bunlardan abdüktif akıl yürütme diğerlerinden farklı olarak bir hipotezi destekleyen argüman ve en iyi açıklamayı veren bir akıl yürütme süreci olarak ortaya çıkmaktadır. Bu yüzden o, günlük yaşamın birçok alanında; örneğin, bilimsel teori oluşturmada, hukuki sonuç vermede, tıpta tanı koymada ve yine psikolojide kişi eylemlerinden veya konuşmalarından kişiyi tanımada, bilimsel hipotez oluşturan ve tanı koyan bilgisayar programlarının kurulumu gibi birçok alanda kullanılabilen bir yöntemdir. Tüm bu kullanımlarına rağmen bir akıl yürütme şekli olarak mantıkta, bu akıl yürütme üzerinde durulmamıştır. O nedenle bu çalışmanın temel amacı, bu akıl yürütmenin günlük yaşamda kullanımını ve önemini ortaya koymak ve bu vesileyle mantığın sadece teorik olarak değil pratik olarak da yaşama içkin olduğunu gözler önüne sermektir.
Keywords
Abstract
When it comes to reasoning, syllogism comes to mind as a deductive process. In other words, throughout centuries, reasoning has been associated with the syllogism process. Of course, there are other types of reasoning, such as induction, analogy, and abduction, except deduction. Of these, abductive reasoning is considered as a reasoning process that gives the best explanation and argument that supports a hypothesis, unlike the others. Therefore, it is a method that can be used in many areas of daily life; for example, in the formation of scientific theory, in giving legal results, in diagnosing medical and also in recognizing the person from the actions or speeches of the person in psychology, in the establishment of the computer programs that form the scientific hypothesis and diagnosis, etc. Despite all this, this reasoning is not focused on logic as reasoning. For this reason, the main purpose of this study is to reveal the importance and usage of this reasoning in daily life and to show that logic is not only theoretical but also practical in life.
Keywords
- Aliseda, A. (2006). Abductive Reasoning: Logical Investigations into Discovery and Explanation. Dordrecht: Springer.
- Aristoteles (1989). Organon III. (Çev. H. R. Atademir). Ankara: Milli Eğitim Ba- kanlığı Yayınları.
- Aristoteles (1998). Birinci Çözümlemeler. (Çev. A. Houshiary). Ankara: Dost Kita- bevi.
- Burks, A. W. (1946). Peirce's Theory of Abduction. Philosophy of Science, 13 (4), 301-306.
- Çüçen, A. K. (2012a). Klasik Mantık. Bursa: Sentez Yayıncılık.
- Çüçen, A. K. (2012b). Mantık. Bursa: Sentez Yayıncılık.
- Douven, I. (2011). Abduction. (Ed. E. N. Zalta). The Stanford Encyclopedia of Philo- sophy. Spring Edition. Accessed date: 24.08.2019. http://plato.stanford.edu/archives/spr2011/entries/abduction.
- Emiroğlu, İ. (2013). Klasik Mantığa Giriş. Ankara: Elis Yayınları.
- Haack, S. & Kolenda, K. (1977). Two Fallibilists in Search of the Truth. Procee- dings of the Aristotelian Society, Supp. Vol., 51, 63-104.
- Habermas, J. (1997). Bilgi ve İnsansal İlgiler. (Çev. C. A. Kanat). İstanbul: Küyerel: Yayınları.
- IEP Staff (n.d.). Deductive and Inductive Arguments. (Eds. J. Fieser & B. Dowden). Internet Encyclopedia of Philosophy. Accessed date: 05.09.2019. http://www.iep.utm.edu/ded-ind.
- İnönü, N. (2006). Yeni Bir Çıkarım Türü: Geriçıkarım. (Doktora Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
- Kamer, V. (2014). İnformel Mantık Açısından 'Akılyürütme' Kavramı Üzerine Bir Araştırma. (Doktora Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
- Kolko, J. (2010). Abductive Thinking And Sensemaking: The Drivers of Design Synthesis. MIT’s Design Issues, 26 (1), 15-28.
- McGregor, S. L. T. (2014). Abductive Reasoning in Everyday Life: Implications for Home Economics. Kappa Omicron Nu FORUM, 19 (1), http://www.kon.org/archives/forum/19- 1/mcgregor4.html.
- McJohn, S. M. (1993). On Uberty: Legal Reasoning by Analogy and Peirce’s The- ory of Abduction. Willamatte Law Review, 29, 191-235.
- McKeever, R. (2008). Tip Sheet: Deductive, Inductive and Abductive Reasoning. Retrieved from Butte College website. Erişim Tarihi:30.05.2019. http://butte.edu/departments/cas/tipsheets/thinking/reasoning.h tml.
- Muehlhauser, L. (2009). Intro to Logic: Abductive Reasoning. Accessed date: 06.02.2019. http://commonsenseatheism.com/?p=3703.
- Öner, N. (1986). Klasik Mantık. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi
- Patokorpi, E. (2006). Role of Abductive Reasoning in Digital Interaction. (Doctoral Thesis). Finland: Åbo Akademi University.
- Saraç, T. (1985). Büyük Fransızca-Türkçe Sözlük. İstanbul: Adam Yayınları.
- Topçu, N. (2011). Mantık. İstanbul: Dergâh Yayınları.
- Türer, C. (2003). Charles S. Peirce’ün Pragmatik Felsefesi. İstanbul: Üniversite Kita-
- Uzun, E. (2006). Hukukun Göstergebilimsel Analizi. (Doktora Tezi). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
- Vince, M. (2011). Reasoning in Every Day Life. Accesse date: 16.07.2019. https://pdfs.semanticscholar.org/7b55/9b4a273a80dcea48915d.
- Yaran, C. S. (2011). İnformel Mantık. İstanbul: Rağbet Yayınları.
- Yıldırım, C. (2010). Bilim Felsefesi. İstanbul: Remzi Kitabevi. Öz: Akıl yürütme denildiği zaman akla, tümdengelimsel bir işlem olarak kıyas gelir. Başka bir ifadeyle asırlar boyunca akıl yürütme, kıyas işlemi ile özdeş kabul edilmiştir. Şüphesiz tümdengelim dışında tümevarım, analoji, abdüktif gibi diğer başka akıl yürütme türleri de vardır. Bunlardan abdüktif akıl yürütme diğerlerinden farklı olarak bir hipotezi destekleyen argüman ve en iyi açıklamayı veren bir akıl yürütme süreci olarak ortaya çıkmaktadır. Bu yüzden o, günlük yaşamın birçok alanında; örneğin, bilimsel teori oluşturmada, hukuki sonuç vermede, tıpta tanı koymada ve yine psikolojide kişi eylemlerinden veya konuşmalarından kişiyi tanımada, bilimsel hipotez oluşturan ve tanı koyan bilgisayar programlarının kurulumu gibi birçok alanda kullanılabilen bir yöntemdir. Tüm bu kullanımlarına rağmen bir akıl yürütme şekli olarak mantıkta, bu akıl yürütme üzerinde durulmamıştır. O nedenle bu çalışmanın temel amacı, bu akıl yürütmenin günlük yaşamda kullanımını ve önemini ortaya koymak ve bu vesileyle mantığın sadece teorik olarak değil pratik olarak da yaşama içkin olduğunu gözler önüne sermektir. Anahtar Kelimeler: Mantık, akıl yürütme, yöntem, abdüksiyon, günlük yaşam.
