Author :
Abstract
İslam dünyasında kaleme alınan klasik mantık kitaplarının giriş kısmında bilgi tasavvur ve tasdik olarak iki kısma ayrılmaktadır. Bu ayrım yapılırken bilgi kelimesi mutlak bir şekilde zikredilmekte yanı sıra bir sıfat almamaktadır. Mantıksal bilginin kapsamına içine giren tüm bilgiler tasavvur ve tasdik formu ile sınırlı olduğu için tasavvur ve tasdik türünden olmayan diğer bilgilerin varlığı mutlak bir şekilde bırakılan bu bilginin aslında belirli vasıflarla kayıtlı olmasını gerektirmektedir. İşte bu bilginin müteceddid veya husûlî bilgi olduğunu belirten literatürdeki ilk isimler Şihâbuddin Sühreverdî ile onun şârihî Kutbuddin Şîrâzi ve takipçileridir. Kutbuddin Şîrâzî bilgiyi husûlî ve hudûrî olmak üzere iki kısma ayırır. Ona göre tasavvur ve tasdik diye ikiye ayrılan bilgi husûlî bilgidir. Tanrı’nın bilgisi, mücerret varlıkların bilgisi ile insanın kendine ve nefsânî hallerine ilişkin bilgisi hudûrî bilgi olup mantıksal bilginin tamamen dışındadır. Bu makalenin amacı mantıksal bilginin ne olduğunu belirleyen ilk metinleri tespit ederek metin içeriklerini tahlil etmektir.
Keywords
Abstract
In the introduction parts of classical logic books produced through ages in the Islamic lands, knowledge is divided into two parts, namely conception and assent, while the term knowledge is utilized only in the sense of an absolute way without any concern for supplementation of an adjective. Since all the information included in the scope of the logical information is limited to the form of conception and assent, the existence of other information that is not conceived by the conception and validity of the knowledge is left to be featured with certain characteristics. Here, the first figures in the literature indicating that this knowledge is the knowledge by occurrence are Shihab al-Din Suhrawardi and his followers Qutb al-Din Shirazi and his followers. Qutb al-Din Shirazi divides knowledge into two parts: knowledge by occurrence and knowledge by presence. For him, the type of knowledge divided as conception and assent is knowledge by the occurrence. The knowledge of God, the knowledge of the absolute beings, the knowledge of man concerning his self and bodily states is knowledge by the presence and completely out of the scope of logical knowledge. The aim of this article is to find out the first texts that determine what the logical knowledge is and analyze their contents.
Keywords
- al-Khunaji, A. al-Din. (2010). Kashf al-Asrar an Ghawamid al-Afkar. (K. el- Rouayheb, Ed.). Tihrān: Iranian Institute of Philosophy & Berlin Free University.
- Ali b. Ömer Kâtibî. (2005). er-Risâletü’ş-Şemsiyye fi’l-kavâidi’l-mantıkiyye (3. bs.). Kum: Menşûrât-ı Bidarfer.
- Eşref Altaş. (2013). Varlık kavramının Bedâhetine Delil Getirilebilir mi? Müteah- hirîn Merkezli Bir Tartışma. İslam Araştırmaları Dergisi, (30), 59-80.
- Fahreddin Râzî. (2005). Şerhu’l-İşârât ve’t-tembihât. (Ali Rıza Necefzade, Ed.). Tahran.
- İbn Sînâ. (2005). İşaretler ve Tenbihler. (Ali Durusoy, Çev.). İstanbul: Litera.
- İbn Sînâ. (2008). Talîkât. (Hasan Mecîd Ubeydî, Ed.). Dimeşk: Dâru’t-Tekvîn.
- Kutbuddîn Râzî. (2004). el-Risaletü’l-mamule fi’t-tasavvur ve’t-tasdik. Risâletâni fi’t-tasavvuri ve’t-tasdîk içinde (Mehdî Şeriatî.). Beyrut: Dâru’l-kütübi’lilmiyye.
- Kutbuddîn Râzî. (2005). Tahrîru’l-kavâidi’l-mantıkıyye fî şerhi risâleti’ş-Şemsiyye (Muhsin Bidarfer.). Kum: Menşûrât-ı bidar.
- Kutbuddin Şirâzî. (2002). Şerhu Hikmeti’l-işrak-ı Sühreverdi. (Abdullah Nurani ve Mehdi Muhakkik, Ed.)Silsile-i daniş-i İrani; 50 (C. 556 s.). Tahran: Müessesei Mütalaat-ı İslami Danişgah-ı McGill Şube-i Tahran.
- Muhammed Tehanevî. (1996). Mevsuatu Keşşafu ıstılahati’l-fünun ve’l-ulum. (Refik el-Acem, Ed.); Beyrut: Mektebetu Lübnan [Librairie du Liban].
- Muhammed Zahid Herevî. (2004). Şerhu el-Risâleti’l-ma’mule fi’t-tasavvur ve’t-tasdik (Risâletâni fi’t-tasavvur ve’t-tasdik içinde). (Mehdi Şeriati, Ed.). Beyrut: Dâru’lkütübi’l-ilmiyye.
- Rifai, A. (2005). Mebadiü’l-felsefeti’l-İslamiyye. ; Beyrut : Darü’l-Hadi.
- Sadruddin Şirâzî. (2004). Risâletu’t-tasavvur ve’t-tasdik. (Mehdi Şeriati, Ed.); (C. 146 s.). Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
- Türker, Ö. (2010). İbn Sina felsefesinde metafizik bilginin imkanı sorunu. İSAM yayın- ları; 89 (C. 272 s.). İstanbul : Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi (İSAM). Öz: İslam dünyasında kaleme alınan klasik mantık kitaplarının giriş kısmında bilgi tasavvur ve tasdik olarak iki kısma ayrılmaktadır. Bu ayrım yapılırken bilgi kelimesi mutlak bir şekilde zikredilmekte yanı sıra bir sıfat almamaktadır. Mantıksal bilginin kapsamına içine giren tüm bilgiler tasavvur ve tasdik formu ile sınırlı olduğu için tasavvur ve tasdik türünden olmayan diğer bilgilerin varlığı mutlak bir şekilde bırakılan bu bilginin aslında belirli vasıflarla kayıtlı olmasını gerektirmektedir. İşte bu bilginin müteceddid veya husûlî bilgi olduğunu belirten literatürdeki ilk isimler Şihâbuddin Sühreverdî ile onun şârihî Kutbuddin Şîrâzi ve takipçileridir. Kutbuddin Şîrâzî bilgiyi husûlî ve hudûrî olmak üzere iki kısma ayırır. Ona göre tasavvur ve tasdik diye ikiye ayrılan bilgi husûlî bilgidir. Tanrı’nın bilgisi, mücerret varlıkların bilgisi ile insanın kendine ve nefsânî hallerine ilişkin bilgisi hudûrî bilgi olup mantıksal bilginin tamamen dışındadır. Bu makalenin amacı mantıksal bilginin ne olduğunu belirleyen ilk metinleri tespit ederek metin içeriklerini tahlil etmektir. Anahtar Kelimeler: Mantıksal bilgi, tasavvur, tasdik, husulî bilgi, hudûrî bilgi, Tanrısal bilgi.
- taki (Ankara: Divan Kitap, 2015) "Epistemik Açıdan Mantıksal Bilginin Kökeni" adlı kitap
