Author:
Abstract
İhvân-ı Safâ, X. yüzyılda yaşayan, yazdıkları Resâilu İhvâni’s-Safâ adlı dinî ve felsefî içerikli eserleriyle tanınan, ilk İslam felsefecileri arasında yer alan bir grup düşünürün ortak ismidir. Bu çalışmanın amacı, din ile felsefeyi uzlaştırmaya çalışan İhvân-ı Safâ’nın Faal Akıl teorisini değerlendirmektir. Sudûr teorisini benimseyen İhvân-ı Safâ’ya göre insani akıl ve Faal Akıl olmak üzere iki tür akıl vardır. Zorunlu varlık olan Yüce Yaratıcı, varlık âlemini, kendi nurundan taşırarak var etmektedir. Aynı zamanda planlı ve programlı bir yaratma fiili olan taşırma (feyezan) eyleminde doğrudan Tanrı’nın nurundan taşırılan tek varlık, Faal Akıl’dır. Onun üzerinden taşırılan feyiz ile sırasıyla Küllî Nefs, ilk heyûlâ, tabiat ve cismânî âlem yaratılmıştır. İnsani nefisler de bu feyzin ürünü olarak Küllî Nefs’ten taşmaktadır. İnsani nefsin bir yetisi, hatta kendisi olan insani akıl, Küllî Nefs ve Faal Akıl vasıtasıyla Yüce Yaratıcı’nın feyzinden pay almaktadır. Dolayısıyla maddeden bağımsız, nûrânî bir cevher olan Faal Akıl, Yüce Yaratıcı ile diğer varlıklar arasındaki asıl vasıtadır.
Keywords
Abstract
Ikhwân as-Safâ is the common name of a group of thinkers who lived in the 10th century and were among the first Islamic philosophers, known for their religious and philosophical works called Resâilu Ikhwân es-Safâ. The aim of this study is to evaluate Ikhwân as-Safâ's Active Intellect theory, which tries to reconcile religion and philosophy, in the context of the Active Intellect theories that were defended before them. According to Ikhwân as-Safâ, who adopts the theory of emanation, there are two types of intellect, the human intellect and the Active Intellect. The Supreme Creator, who is a necessary being, creates the realm of existence by overflowing from his own light. At the same time, the first and only entity that is directly overflowed from God's light in the act of overflowing (feyezan), which is a planned and programmed act of creation, is the Active Intellect. With the effulgence carried over it, the Universal Soul, the first ghost, nature and the corporeal world were created respectively. Human souls also overflow from the Universal Soul as a product of this fayz. A faculty of the human soul, even the human intellect, which is itself, receives a share of the Divine Creator's effulgence through the Universal Soul and the Active Intellect. Therefore, the Active Intellect, which is a luminous substance independent of matter, is the main intermediary between the Supreme Creator and other beings.