Author:
Abstract
Bu çalışmanın konusunu, Fârâbî’nin insan aklının işleyişine ilişkin görüşlerinin incelenmesi teşkil eder. İnceleme üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde insan aklının bilkuvve akıl, bilfiil akıl ve müstefad akıl aşamaları ele alınmaktadır. İkinci bölümde Faal Akıl’ın akletme bakımından rolü incelenmektedir. Fârâbî’ye göre Faal Akıl hem bilkuvve aklın bilfiil akıl hâline gelmesini hem de bilfiil aklın müstefad akla dönüşmesini ve bu seviyedeki aklın akletmesini sağlar. Son bölümde ise nefste ilk akledilirlerin nasıl ortaya çıktığı sorusu yanıtlanmaya çalışılmakta ve bunlara bağlı olarak ortaya çıkan ikincil akledilirlerin elde edilişi ve bu akledilirlerin mutluluk ile olan irtibatı incelenmektedir. Fârâbî’ye göre ilk akledilirler bilkuvve anlamda, önsel olarak insan zihninde bulunmakta ve soyutlama vasıtasıyla açığa çıkarılmaktadırlar. Ancak bu faaliyet için Faal Akıl’a ihtiyaç duyulur. Yine Faal Akıl’ın yardımıyla elde edilen ikincil akledilirler sayesinde ise insan nihaî gayesine ulaşır ve böylelikle dünya ve ahirette mutluluğa ulaşmak mümkün hâle gelir. Fârâbî “Faal Akıl” kavramı temelinde insan anlayışını inşa ettiği gibi, bu kavram akıl merkezli felsefî sisteminin de merkezinde yer almaktadır.
Keywords
Abstract
The subject of this paper is the analysis of al-Farabi’s views on the process of human intellection. The analysis consists of three parts. In the first part, the stages of human intellection, that is, the potential intellect, the actual intellect, and the acquired intellect, are considered. In the second part, the Active Intellect’s role in terms of intellection is analyzed. According to al-Farabi, the Active Intellect provides both the potential intellect to become the actual intellect and the actual intellect to transform into the acquired intellect, and it provides the intellection at this stage. As for the last part, the question ‘How do the first intelligible occur in the soul’ is tried to be answered, and the acquisition of the secondary intelligible that occurs depending upon the first ones and their connection with happiness is considered. According to al-Farabi, the first intelligible are potentially found in the human mind a priori and revealed through abstraction. Nevertheless, Active Intellect is needed for this activity. By means of the secondary intelligible, which are also acquired with the help of the Active Intellect, human being gains the end; and thus, it becomes possible to attain happiness in the world and afterlife. Al-Farabi builds his conception of the human being based on the concept of Active Intellect. This concept also lies at the center of his intellect-centered philosophical system.