Author :
Abstract
Araçsal rasyonalite, özsel (substantive) rasyonaliteden tercihlerin sonuçlarını maksimize etmeye ve sonuca götüren araçlara odaklanması nedeniyle ayrılır. Araçsal ve özsel rasyonalite ayrımı, daha üst bir ayrım olan teorik ve pratik rasyonalite arasındaki ayrıma dayanır. Teorik rasyonalite inançlarımız ve zihinsel süreçler ile pratik rasyonalite ise davranışlarımız ve yapıp etmelerimizle ilişkilidir. Teorik ve pratik rasyonalitenin birbirinden ayrımı genelde kabul edilmekle birlikte bu ayrımın gerekçesi ayrımın kendisi kadar net değildir. Bu makale, bu gerekçeyi irdelemeyi ve araçsal rasyonalitenin değerden bağımsız olup olmadığını sorgulamayı hedeflemektedir. Araçsal rasyonalitenin değer bağımlı olduğu gösterilebilirse teorik ve pratik rasyonalite alanlarının ilişkisi değer bağlamında yeniden ortaya konulabilecektir.
Keywords
Abstract
Instrumental rationality differs from substantive rationality in that it focuses on maximizing the results of choices and on the means provides the best results. The distinction between instrumental and substantial rationality is based on the distinction between theoretical and practical rationality. While theoretical rationality is related to our beliefs and mental processes, practical rationality is related to our behaviors and actions. Although the distinction between theoretical and practical rationality is generally accepted, the rationale for this distinction is not as clear as the distinction itself. This article aims to examine this rationale and question whether the instrumental rationality is value-free. If instrumental rationality can be demonstrated to be value-laden, the relationship between theoretical and practical rationality can be revised again in the context of value.
Keywords
- Anderson, E. (1995). Value in Ethics and Economics. Cambridge, MA: Harvard Uni- versity Press.
- Audi, R. (2004). Theoretical Rationality: Its Sources, Structure and Scoop. The Oxford Handbook of Rationality (Eds. A. R. Mele and P. Rawling). Oxford: Oxford University Press.
- Bagnoli, C. (2017). Constructivism in Metaethics. The Stanford Encyclopedia of Philosophy. (Ed. E. N. Zalta). Erişim Tarihi: 27.08.2019. https://plato.stanford.edu/archives/win2017/entries/constructivismmetaethics..
- Dietrich, F. & List, C. (2013). Where do Preferences Come from? International Journal of Game Theory, 42 (3), 613-637.
- Dwyer, L. (1982). Value Freedom and the Scope of Economic Inquiry: I. Positi- vism’s Standard View and the Political Economists. The American Journal of Economics and Sociology, 41 (2), 159-168.
- Elster, J. (1983). Sour Grapes: Studies in the Subversion of Rationality. Cambridge: Cambridge University Press.
- Frankena, W. K. (1967). Value and Valuation. Encyclopedia of Philosophy. 9 vols. (Ed. D. M. Borchert). Detroit, MI: Macmillan, 636-641.
- Harman, G. (2004). Practical Aspects of Theoretical Reasoning. The Oxford Handbook of Rationality. (Eds. A. R. Mele and P. Rawling). Oxford: Oxford University Press, 2004), 45.
- Hechter, M. (1994). The Role of Values in Rational Choice Theory. Rationality and Society, 6 (3), 318-333.
- Korsgaard, C. M. (2008). The Constitution of Agency: Essays on Practical Reason and Moral Psychology. New York: Oxford University Press.
- Lekka-Kowalik, A. (2010). Why Science Cannot be Value-Free Understanding the Rationality and Responsibility of Science. Science and Engineering Ethics, 16, 33-41.
- Morris, C. W. & Ripstein, A. (2007). Practical Reason and Preference. Practical Rationality and Preference: Essays for David Gauthier. (Eds. C. W. Morris and A. Ripstein). Cambridge: Cambridge University Press.
- Nickerson, R. S. (2008). Aspects of Rationality: Reflections on What It Means To Be Rational and Whether We Are. New York: Taylor & Francis.
- Rindova V. P. & Martins, L. L. (2018). Value Rationality and the Creation of Great Strategies. Strategy Science, 3 (1), 323-334. Öz: Araçsal rasyonalite, özsel (substantive) rasyonaliteden tercihlerin sonuçlarını maksimize etmeye ve sonuca götüren araçlara odaklanması nedeniyle ayrılır. Araçsal ve özsel rasyonalite ayrımı, daha üst bir ayrım olan teorik ve pratik rasyonalite arasındaki ayrıma dayanır. Teorik rasyonalite inançlarımız ve zihinsel süreçler ile pratik rasyonalite ise davranışlarımız ve yapıp etmelerimizle ilişkilidir. Teorik ve pratik rasyonalitenin birbirinden ayrımı genelde kabul edilmekle birlikte bu ayrımın gerekçesi ayrımın kendisi kadar net değildir. Bu makale, bu gerekçeyi irdelemeyi ve araçsal rasyonalitenin değerden bağımsız olup olmadığını sorgulamayı hedeflemektedir. Araçsal rasyonalitenin değer bağımlı olduğu gösterilebilirse teorik ve pratik rasyonalite alanlarının ilişkisi değer bağlamında yeniden ortaya konulabilecektir. Anahtar Kelimeler: Rasyonalite, araçsal rasyonalite, pratik rasyonalite, rasyonalite ilkeleri, değer.
