Author :
Abstract
Araştırmada “fayda” kavramı Gazali’nin düşünceleri üzerinden irdelenmiştir. Makale, Gazali’nin “Cah ve Riya’nın Zemmi” metnindeki “kemal” anlayışını referans alarak “fayda” kavramının “eksik olanı Tam olana yakınlaştıran şey” olarak formüle edilebileceğini öne sürmektedir. Gazali’nin faydalı ilim ve faydasız ilim ayrımı incelendiğinde de benzer yapının mevcut olduğu saptanmıştır. Gazali’de bilinmek istenen obje ile bilmek isteyen suje arasına bilmek isteyenin eksik oluşu girer. Her insan zatındaki eksiliği gidermeyi böylece Tam (kâmil) olmayı arzular. Ancak Tam olmayı arzulayan eksikse ve her insanın eksiklik şekli ve derecesi birbirinden farklı ise hem bilginin hem de bireysel eylemin mutlak bir tarzda gerçekleşmediği görülür. Bir şeyin faydalı olup olmadığının anlaşılabilmesi için de bireyde hangi eksikliği karşılayacak olduğuna bakılır. Araştırmanın sonuçları, Gazali’de bir şeyin “faydalı” olmasının koşulunun o şeyin kişiyi gerçekten Tam olana yaklaştıran bir “ihtiyaç” olup olmadığına bağlandığını göstermektedir.
Keywords
Abstract
This study analyses the concept of “utility” through the thought of al-Ghazali. The article argues that the concept of “utility” can be formulated as “that which brings the incomplete closer to the complete” with reference to al-Ghazali's understanding of 'kemal' in his text “Zemm of Jâh and Riyâ”. Analysing al-Ghazali's distinction between useful and useless knowledge reveals a similar structure. For al-Ghazali, the incompleteness of the one who wants to know comes between the one who wants to be known (object) and the one who wants to know (subject). Every human being desires to eliminate the incompleteness in his being and thus to be complete (kâmil). However, if the one who wishes to be complete is incomplete, and the form and degree of incompleteness of each person is different, it is seen that neither knowledge nor individual action is realised in an absolute way. In order to understand whether something is beneficial or not, it is necessary to look at what deficiency it will fill in the individual. The results of the study show that for al-Ghazali, the condition for something to be “useful” depends on whether it is a “need” that brings the person closer to what is truly complete.
