Author :
Abstract
İnsanlık diğer canlılarla dünyayı paylaşmakta, türler birbirleriyle ilişki kurmaktadır. Tarihsel olarak uzun bir geçmişi olan insan ve hayvan ilişkisinde zaman zaman olumsuzluklar da göze çarpmaktadır. Hayvanların insanların kötü muamelelerine maruz kaldığı durumlara rastlanmaktadır. Felsefe tarihinde hayvanların ahlaki statüsü, hakları, insanların onlara dair görevleri sıklıkla tartışılmaktadır. 20. yüzyılın etkili isimlerinden Rawls da adil bir toplum olanağı tartışmasında hayvanları siyasi yaşamın konusu yapmamakta, insanların onlara sadece şefkat/merhametle davranma yükümlülüğü olduğunu savunmaktadır. Nussbaum ise hocasının aksine hayvanlarla insanların ortak özelliklerinin bulunduğunu, aralarındaki ilişkinin adalet çerçevesinde düzenlenmesi gerektiğini belirtmektedir. Ona göre Rawlsçı teori hayvanları adaletin özneleri olarak görmemekte, maruz kaldıkları adaletsizlikleri çözmede yetersizdir. Bu çalışmada da Rawls’ın teorisinde hayvanların durumunun bir açmaz olarak kalma sebepleri olan sözleşmeci ve Kantçı unsurlar belirtilerek Nussbaum’un yapabilirlikler yaklaşımı çerçevesindeki eleştirileri ifade edilecektir. İnsanlar için olduğu kadar hayvanlar ve yaşam alanlarını koruyan bir dünya oluşturma gayretinde olan Nussbaum’un hayvanlarla ilgili sorunlara çözüm önerileri ve görüşleri genel hatlarıyla açıklanacaktır.
Keywords
Abstract
Humanity shares the world with other creatures, and species relate to each other. In the relationship between humans and animals, which has a long history, from time to time, negativities are also striking. There are cases where animals are exposed to people's abuse. In the history of philosophy, the moral status of animals, their rights, and people’s duty to animals are often discussed. Rawls, one of the influential figures of the 20th century, considers that animals are not the subject of political life in the discussion of the possibility of a fair society, but argue that people must treat them only with compassion. Nussbaum, on the other hand, states that, unlike his mentor, animals and humans have common characteristics and that the relationship between them should be regulated within the framework of justice. According to her, Rawlsian theory does not see animals as subjects of justice and is insufficient in resolving the injustices they are subjected to. In this study, the contractual and Kantian elements, which are the reasons for the situation of animals to remain a dead-end in Rawls' theory, and Nussbaum's criticisms within the framework of the capabilities approach will be expressed. Nussbaum, who strives to create a world that protects animals and their habitats as well as humans, will explain in general terms her suggestions for solutions to animal problems and her views. To create a world that protects animals and their habitats as well as humans, Nussbaum's suggestions for solutions to animal-related problems and her views will be explained in general terms.
Keywords
- Abbey, R. (2007). Rawlsian Resources For Animal Ethics. Ethics and the Environ- ment, 12(1), 1–22.
- Aristoteles. (2020). Politika. İstanbul: Say Yayınları.
- Arıtürk, M. H. (2015). Siyaset, Erdem ve Özgürlük İlişkisi Bağlamında Niccolo Mac- hiavelli. Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi.
- Cady-Roberts, S. (2020). Extending Rawlsian Justice To Nonhuman Animals. John Rawls:Debating The Major Questions, (Ed. Jon Mandle & Sarah Roberts-Cady). Oxford University Press, 273–84.
- Campbell, A. N & Reece, J.B. (2010). Biyoloji. Ankara: Palme Yayıncılık.
- Cevizci, A. (2002). Etiğe Giriş. İstanbul: Paradigma Yayınları.
- CnnTürk Haber. (2019). Yapay Et Üretimi Başladı. https://www.cnnturk.com/vi- deo/dunya/yapay-et-uretimi-geliyor
- 9 Bununla ilgili Tuco isimli köpeğin velayet davasına dair habere bakılabilir: (Mynet Haber 2022)
- DeGrazia, D. (2002). Animal Rights. Oxford: Oxford University Press.
- Donaldson, S. & Kymlicka, W. (2016). Zoopolis Hayvan Haklarının Siyasal Kuramı. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
- Erkızan, H. N. (2012). Demokratik Bir Toplumun Politik Duygusallığının Analizi Üzerine: Nussbaum. HFSA, 26. Kitap, 139-147.
- Erkızan, H. N. (2017). Martha Craven Nussbaum: Aklı Duygulara/Gönüle Bağlayan Filozof…Ya da Aristotelesçi Var Oluşçuluğun İlk Temsilcisi. Arkhe-Logos, Sayı 4, 9-15.
- Erkızan, N. H. (2017a). Nussbaum’ın Felsefe Anlayışı Üzerine: “Felsefe İnsanlığa Hizmet Edebilir.”. Arkhe-Logos, Sayı 4, 15-37.
- Gruen, L. (2017). The Moral Status of Animals. https://plato.standford.edu./ent- ries/moral-animal/
- Ilea, R. (2008). Nussbaum’s Capabilities Approach and Nonhuman Animals: The- ory and Public Policy. Journal of Social Philosophy, 39(4), 547–63.
- Kant, I. (2002). Ahlak Metafiziğinin Temellendirilmesi. (Çev: İoanna Kuçuradi). An- kara: Türkiye Felsefe Kurumu.
- Mynet Haber. (2022). İspanya’daki Velayet Davasında Emsal Karar! Tuco’nun Duy- guları Dikkate Alındı. https://www.mynet.com/ispanya-daki-velayat-davasinda-emsal-karar-tuco-nun-duygulari-dikkate-alindi-190101264535
- Nussbaum, M. (2012). The Capabilities Approach and Animal Entitlements. (Ed. Tom L. Beauchamp & R.G. Frey). Oxford University Press, 228–50.
- Nussbaum, M. (1997). Capabilities And Human Rights. Fordham Law Review, 66(2), 273–300.
- Nussbaum, M. (2000). Women And Human Development: The Capabilities Approach. Cambridge University Press.
- Nussbaum, M. (2000a). Women’s Capabilities And Social Justice. Journal Of Hu- man Development, 1(2), 219–47.
- Nussbaum, M. (2004). Beyond ‘Compassion and Humanity’Justice For Nonhuman Animals.Animal RightsCurrent Debates and New Directions, (Ed. Cass R. Sunstein & Martha C. Nussbaum). New York: Oxford University Press, 299–321.
- Nussbaum, M. (2006). The Moral Status Of Animals. https:www.arcusfounda- tion.org/wp-content/uploads/2014/The_Moral_Status_of_Animals_by_Martha_Nussbaum_2006.pdf.
- Nussbaum, M. (2007). Frontiers of Justice: Disability, Nationality, Species Membership. Harvard University Press.
- Nussbaum, M. (2007a). Human Rights And Human Capabilities. Harvard Human Rights, 20, 21–24.
- Nussbaum, M. (2017). Working With And For Animals: Getting The Theoretical Framework Right. Denver Law Review, 94(4), 609–25.
- Nussbaum, M. (2018). Yapabilirlikler Yaratmak: İnsani Gelişmişlik Yaklaşımı. İstan- bul: İletişim Yayınları.
- Nussbaum, M. (2018a). Yeni Dinsel Tahammülsüzlük- Kaygılı Bir Çağda Korku Siyase- tinin Üstesinden Gelmek. Ankara: Phoneix Yayınevi.
- Nussbaum, M. (1999). Conversing With The Tradition: John Rawls And The His- tory Of Ethics. Ethics, 109(2),424–30.
- Okin, S. M. (1987). Justice And Gender. Philosophy & Public Affairs, 16(1),42–72.
- Öztürk, A. (2007). Rawls’ın Adalet Teorisi Ya Da Biçimsel Hak Anlayışının Teorik Açmazları Üzerine. I.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 37, 57–86.
- Pons, C. (2022). Dog Custody: Spain To Consider Pets’ Welfare In Divorce Battles. Reuters. https://www.reuters.com/world/europe/dog-custody-spain-considerpets-welfare-divorce-battles-2022-01-05/ (April 17, 2022).
- Rawls, J. (1971). A Theory Of Justice. Cambridge: Harvard University Press. https://www.consiglio.regione.campania.it/cms/CM_PORTALE_CRC/servlet/Docs?dir=docs_biblio&file=BiblioContenuto_3641.pdf
- Rawls, J. (1980). Kantian Constructivism In Moral Theory. The Journal Of Philo- sophy, 77(9), 515–72.
- Rawls, J. (2006). Halkların Yasası ve “Kamusal Akıl Düşüncesinin Yeniden Ele Alınması. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- Rawls, J. (2017). Bir Adalet Teorisi. Ankara: Phoneix Yayınevi.
- Rawls, J. (2019). Siyasal Liberalizm.İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- Rowlands, M. (1997). Contractarianism And Animal Rights. Journal of Applied Phi- losophy,14(3), 235–47.
- Schinkel, A. (2008). Martha Nussbaum On Animal Rights. Ethics and the Environ- ment, 13(1), 41–69.
- Sen, A. (2009). The Idea Of Justice. Cambridge: The Belknap Press Of Harvard Uni- verstiy Press.
- Uygur, G. (2003). John Ralws’un Ardından. HFSA 7, 5–10.
- Uygur, G. (2016). Hukukta Adaletsizliği Görmek. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
- Waal, F. D. (2006). Our Inner Ape. New York: Riverhead Books.
- Zelyüt, S. (1997). İki Adalet Arasında- Rawls ve MacIntyre. Ankara: Vadi Yayınları. Öz: İnsanlık diğer canlılarla dünyayı paylaşmakta, türler birbirleriyle ilişki kurmaktadır. Tarihsel olarak uzun bir geçmişi olan insan ve hayvan ilişkisinde zaman zaman olumsuzluklar da göze çarpmaktadır. Hayvanların insanların kötü muamelelerine maruz kaldığı durumlara rastlanmaktadır. Felsefe tarihinde hayvanların ahlaki statüsü, hakları, insanların onlara dair görevleri sıklıkla tartışılmaktadır. 20. yüzyılın etkili isimlerinden Rawls da adil bir toplum olanağı tartışmasında hayvanları siyasi yaşamın konusu yapmamakta, insanların onlara sadece şefkat/merhametle davranma yükümlülüğü olduğunu savunmaktadır. Nussbaum ise hocasının aksine hayvanlarla insanların ortak özelliklerinin bulunduğunu, aralarındaki ilişkinin adalet çerçevesinde düzenlenmesi gerektiğini belirtmektedir. Ona göre Rawlsçı teori hayvanları adaletin özneleri olarak görmemekte, maruz kaldıkları adaletsizlikleri çözmede yetersizdir. Bu çalışmada da Rawls’ın teorisinde hayvanların durumunun bir açmaz olarak kalma sebepleri olan sözleşmeci ve Kantçı unsurlar belirtilerek Nussbaum’un yapabilirlikler yaklaşımı çerçevesindeki eleştirileri ifade edilecektir. İnsanlar için olduğu kadar hayvanlar ve yaşam alanlarını koruyan bir dünya oluşturma gayretinde olan Nussbaum’un hayvanlarla ilgili sorunlara çözüm önerileri ve görüşleri genel hatlarıyla açıklanacaktır. Anahtar Kelimeler: Hayvanlar, hayvan hakları, Rawls, Nussbaum, yapabilirlikler yaklaşımı.
