Author :
Abstract
İngiliz ampirizminin öncü temsilcisi J. Locke, epistemolojisinde töz (substance) terimini iki farklı anlamda kullanır. Bunlardan biri, niteliklerin toplamı olan töz iken diğeri ise söz konusu niteliklerin dayanağı anlamında olan ancak gerçekte bilinemeyen tözdür. Niteliklerin toplamı olan töz nesnelerin gerçekliği anlamındadır. En çok söze konu edilen ise dayanak olarak tözdür. Locke, bu tözün bulanık da olsa idelerine sahip olduğumuzu ama tam olarak varlığına işaret edemediğimizi ileri sürer. Locke’un bu töz anlayışı aynı felsefi gelenek içerisinde yer alan Berkeley ve Hume tarafından oldukça eleştirilmiştir. Berkeley “var olmak algılanmış olmaktır” kabulünden hareket ederken Hume “izlenimi olmayan şeyin idesine sahip olamayız” savını temele koyar. Dolayısıyla her iki filozof, Locke’un töze dair iddialarını ampirizme yaslanan epistemolojik kabulleri çerçevesinde çürütmeye çalışır. Bu makalede aynı felsefi gelenek içerisinde yer alan üç önemli Britanyalı filozofun töz anlayışları söz konusu kabuller bağlamında irdelenecek, Berkeley ve Hume’un daha tutarlı bir epistemolojik argümantasyona sahip oldukları ileri sürülecektir.
Keywords
Abstract
J. Locke, the leading representative of British empiricism, uses the term substance in two different senses in his epistemology. One of them is the substance, which is the sum of the qualities, while the other is the substance, which means the support (substratum), but unknown, of these qualities. Substance, which is the sum of qualities, means the reality of objects. The most talked about thing is substance as support. Locke argues that we have ideas of this substance, albeit blurred, but that we cannot fully indicate its existence. Locke's understanding of this substance has been highly criticized by Berkeley and Hume, who are in the same philosophical tradition. While Berkeley acts from the assumption that “to exist is to be perceived” (esse est percipi), Hume puts the thesis that “we cannot have an idea of what does not have an impression.” Therefore, both philosophers try to refute Locke's claims about substance within the framework of his epistemological assumptions based on empiricism. In this article, the substance understandings of three important British philosophers within the same philosophical tradition will be examined in the context of the aforementioned assumptions, and it will be argued that Berkeley and Hume have a more consistent epistemological argumentation.
Keywords
- Ayers, M. (1991). Locke: Epistemology and Ontology, London: Routledge.
- Baykan, F. (2000). Aydınlanma Üzerine Bir Derkenar. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
- Berger, A. (2011). Saul Kripke. Cambridge: Cambridge University Press.
- Berkeley, G. (2015). İnsan Bilgisinin İlkeleri Üzerine Bir İnceleme. (Çev. L. Özşar). İs- tanbul: Biblos Yayınları.
- Cevizci, A. (2005). Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayıncılık.
- Cevizci, A. (2015). Felsefe Tarihi. İstanbul: Say Sayınları.
- Copleston, F. (1998a). Felsefe Tarihi: Hobbes, Locke. (Çev. A. Yardımlı). İstanbul: İdea Yayınevi.
- Copleston, F., (1998b). Felsefe Tarihi: Berkeley, Hume. (Çev. A. Yardımlı). İstanbul: İdea Yayınevi.
- Çelebi, E. (2008). David Hume’da Nedensellik Bağlamında Ahlâk ve Hürriyet Problemi. (Dr. Tezi). Konya: Selçuk Üniversitesi.
- Çelebi, E., (2017). John Locke’un İdeler Teorisi. Ankara: Gece Kitaplığı.
- Çetin, İ., (1998). John Locke'un Cevher Anlayışı Üzerine Bazı Düşünceler. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7, 382-390.
- Denkel, A. (2003). Düşünceler ve Gereçler. İstanbul: Doruk Yayımcılık.
- Derinöz, B. (2016). Etkileşim Sorunu ve Kartezyen Paradigma Zemininde Töz Düalizmi- nin Bir Eleştirisi. (YL Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi.
- Gökberk, M. (2012). Felsefe Tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Hume, D. (2015). İnsan Doğası Üzerine Bir İnceleme. (Çev. E. Baylan). Ankara: BilgeSu Yayıncılık.
- Hançerlioğlu, O. (1979). Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Hanratty, G. (2002). Aydınlanma Filozofları: Locke, Hume ve Berkeley. (Çev. T. İma- moğlu). İstanbul: Anka Yayınları.
- Hume D. (2015). İnsan Doğası Üzerine Bir İnceleme. (Çev. E. Baylan). Ankara: BilgeSu
- Locke, J. (2013). İnsan Anlığı Üzerine Bir Deneme. (Çev. V. Hacıkadiroğlu). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
- Minimah, F. I. (2017). Problems in Locke’in Theory Knowledge. International Journal of Arts and Humanities, 6 (1), 17- 29.
- Simon, B. (Ed.) (1996). The Oxford Dictionary of Philosophy. Oxford: Oxford University Press.
- Skirbekk, G. & Gilje, N. (2017). Antik Yunan’dan Modern Dönemde Felsefe Tarihi. (Çev. E. Akbaş & Ş. Mutlu). İstanbul: Kesit Yayınları.
- Scruton, R. (2002). A Short History of Modern Philosophy. New York: Routledge.
- Yediç, S. (2010). Berkeley Felsefesi Açısından “İde” Kavramının Kapsamı ve İşlevi. (Dr. Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi. Öz: İngiliz ampirizminin öncü temsilcisi J. Locke, epistemolojisinde töz (substance) terimini iki farklı anlamda kullanır. Bunlardan biri, niteliklerin toplamı olan töz iken diğeri ise söz konusu niteliklerin dayanağı anlamında olan ancak gerçekte bilinemeyen tözdür. Niteliklerin toplamı olan töz nesnelerin gerçekliği anlamındadır. En çok söze konu edilen ise dayanak olarak tözdür. Locke, bu tözün bulanık da olsa idelerine sahip olduğumuzu ama tam olarak varlığına işaret edemediğimizi ileri sürer. Locke’un bu töz anlayışı aynı felsefi gelenek içerisinde yer alan Berkeley ve Hume tarafından oldukça eleştirilmiştir. Berkeley “var olmak algılanmış olmaktır” kabulünden hareket ederken Hume “izlenimi olmayan şeyin idesine sahip olamayız” savını temele koyar. Dolayısıyla her iki filozof, Locke’un töze dair iddialarını ampirizme yaslanan epistemolojik kabulleri çerçevesinde çürütmeye çalışır. Bu makalede aynı felsefi gelenek içerisinde yer alan üç önemli Britanyalı filozofun töz anlayışları söz konusu kabuller bağlamında irdelenecek, Berkeley ve Hume’un daha tutarlı bir epistemolojik argümantasyona sahip oldukları ileri sürülecektir. Anahtar Kelimeler: Locke, Berkeley, Hume, töz, ide.
- [*] Bu çalışma, yazarın 2020 yılında İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde hazırladığı
