Author :
Abstract
Bu çalışmada tekhnênin Antik Yunan döneminde ahlâkî alan ile ilişkisi gerek mitoloji, gerekse felsefi literatür üzerinden gösterilmeye çalışılmıştır. Mitolojiler üzerinden okunduğunda da felsefi çerçevede de tekhnênin insanlık için sağladığı yararlar, güç vurgulanmış, tekhnênin insanın pratik alanlarda kontrolünü artıran bir yeti olarak düşünüldüğü görülmüştür. Bununla birlikte bu eserlerde tekhnêye dair insan deneyiminin muğlak karakterine de işaret edilmiş ve bu alanın ahlâkî açıdan problematik karakterine gönderimde bulunulmuştur. Zira tekhnê kontrol edilmediği takdirde insanın aleyhine kolaylıkla dönebilecek, insana zarar verecek şeyleri üretecek bir potansiyele de sahiptir. Bu noktada ahlâkî değerler, tekhnêyi kontrolde önemli bir role sahiptir. Tekhnê, şeylerin nasıl yapılacağını ve çevrenin nasıl kontrol edileceğini söyleyen; ama bir şeyin niçin yapılması gerektiğini söylemeyen, nihai hedefleri veremeyecek bir bilgi türü olarak felsefi çerçevede daha üst bir alana, ahlâkî olana ve nihayetinde metafiziksel olana tabi olmalıdır.
Keywords
Abstract
This study tries to show the relation between technê and the ethical sphere in the Ancient Greek through mythology and the philosophical literature. Both in mythology and in the philosophical framework the benefits of technê and the power provided by technê for humanity are emphasized. And technê is considered as competence increases the control of human beings in practical areas. However, the ambiguous character of the human experience related to technê and the morally problematic character of this field is also pointed out in the literature. Because, if not controlled, technê has a potential to turn easily against humanity and to produce things that would harm human beings. At this point, ethical values have a crucial role in the control of technê. Technê as a type of knowledge which gives how to do things and how to control the environment but does not give why something is to be done and cannot give an ultimate goal should be subject to higher spheres in the philosophical framework. Therefore technê is subject to ethical and ultimately metaphysical sphere.
Keywords
- Agazzi, E. (1998). From Technique to Technology: The Role of Modern Science. Phil & Tech, 4 (2), 80-85.
- Agizza, R. (2001). Antik Yunan’da Mitoloji, Masallar ve Söylenceler. (Çev. Z. İlkge- len). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
- Aiskhylos (2000). Zincire Vurulmuş Prometheus. (Çev. A. Erhat & S. Eyuboğlu). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Angier, T. P. S. (2008). Aristotle’s Ethics and the Crafts: A Critique. PhD Thesis. Toronto: University of Toronto.
- Aristotle (1989). Metaphysics. (trans. H. Tredennick). Aristotle in 23 Volumes, vol. 17- 18. Cambridge: Harvard University Press.
- Caws, P. (1979). Praxis and Tekhnê. The History and Philosophy of Technology. (Eds. G. Bugliarello & D. B. Doner). Chicago: University of Illinois Press, 227-237.
- Cuomo, S. (2007). Technology and Culture in Greek and Roman Antiquity. New York: Cambridge University Press.
- Çınar, A. (2010). Felsefeye Giriş: Mitolojiden Kuramlara. Bursa: Emin Yayınları.
- De Oliveira, R. (2000). The Question Concerning Technology: The Relevance of Thomas Aquinas’ Elaboration of Aristotle’s Description of the Virtues of TEXNH and ΦPONHΣIΣ, PhD Thesis. Boston: Boston College.
- Dusek, V. (2006). Philosophy of Technology: An Introduction. Malden: Blackwell Publishing.
- Ferre, F. (1995). Philosophy of Technology. Athens: The University of Georgia Press.
- Heidegger, M. (1977). The Question Concerning Technology. The Question Con- cerning Technology and Other Essays. (Trans. W. Lovitt). New York: Harper & Row, 3-35.
- Hesiodos (2012). İşler ve Günler, Tanrıların Doğuşu. (Çev. F. Akderin). İstanbul: Say Yayınları.
- Hood, W.F. (1983). The Aristotelian versus the Heideggerian Approach to the Problem of Technology. Philosophy and Technology: Readings in the Philosophical Problems of Technology. (Eds. C. Mitcham & R. Mackey). New York: Free Press, 347-363.
- İnam, A. (2005a). Tekhnê Kavramı Üstüne Bir Araştırma. Teknoloji Benim Neyim Oluyor? Ankara: ODTÜ Yayıncılık, 77-134.
- İnam, A. (2005b). Teknoloji-Gönül Bağı. Teknoloji Benim Neyim Oluyor? Ankara: ODTÜ Yayıncılık, 5-40.
- Mitcham, C. (1979). Philosophy and the History of Technology. The History and Philosophy of Technology. (Eds. G. Bugliarello & D. B. Doner). Chicago: University of Illinois Press, 163-201.
- Mitcham, C. (1994). Thinking Through Technology: The Path Between Engineering and Philosophy. Chicago: The University of Chicago Press.
- Ogden, E. & Çevik, M. (2011). Platon’un Gorgias İsimli Eserinde Technē Hak- kında Düşünceler ve Günümüz İçin Anlamı. Antik Yunan’da Felsefe ve Çağımıza Etkileri. (Ed. Y. Kılıç). Ankara: Doğu Batı Yayınları, 449-462.
- Özturan, H. (2013). Akıl ve Ahlak: Aristoteles ve Farabi’de Ahlakın Kaynağı. İstanbul: Klasik Yayınları.
- Parry, R. (2014). Episteme and Techne. The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Fall 2014 Edition Ed. E. N. Zalta). http://plato.stanford.edu/archives/fall2014/entries/episteme-techne.
- Peters, F. (2004). Antik Yunan Felsefesi Terimleri Sözlüğü. (Çev. H. Hünler). İstan- bul: Paradigma Yayınları.
- Plato (1967a). Euthydemus. (Trans. W. R. M. Lamb). Plato in Twelve Volumes, vol. 3. Cambridge: Harvard University Press.
- Plato (1967b). Gorgias. (Trans. W. R. M. Lamb). Plato in Twelve Volumes, vol. 3.
- Plato (1967c). Protagoras. (Trans. W. R. M. Lamb). Plato in Twelve Volumes, vol. 3.
- Plato (1969). Republic. (Trans. P. Shorey). Plato in Twelve Volumes, vol. 5-6. Cam- bridge: Harvard University Press.
- Schadewaldt, W. (1979). The Concepts of Nature and Technique According to the Greeks. (Trans. W. Carroll, C. Mitcham & R. Mackey). Research in Philosophy & Technology, 2, 159-171.
- Sennett, R. (2003). Zanaatkar. (Çev. Melih Pekdemir). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Tannenbaum, D. & David, S. (2013). Siyasî Düşünce Tarihi: Filozoflar ve Fikirleri. (Çev. F. Demirci). Ankara: Adres Yayınları.
- Xenophon (1979). Economics. (Trans. E. C. Marchant). Xenophon in Seven Volumes, vol. 4. Cambridge: Harvard University Press. Öz: Bu çalışmada tekhnênin Antik Yunan döneminde ahlâkî alan ile ilişkisi gerek mitoloji, gerekse felsefi literatür üzerinden gösterilmeye çalışılmıştır. Mitolojiler üzerinden okunduğunda da felsefi çerçevede de tekhnênin insanlık için sağladığı yararlar, güç vurgulanmış, tekhnênin insanın pratik alanlarda kontrolünü artıran bir yeti olarak düşünüldüğü görülmüştür. Bununla birlikte bu eserlerde tekhnêye dair insan deneyiminin muğlak karakterine de işaret edilmiş ve bu alanın ahlâkî açıdan problematik karakterine gönderimde bulunulmuştur. Zira tekhnê kontrol edilmediği takdirde insanın aleyhine kolaylıkla dönebilecek, insana zarar verecek şeyleri üretecek bir potansiyele de sahiptir. Bu noktada ahlâkî değerler, tekhnêyi kontrolde önemli bir role sahiptir. Tekhnê, şeylerin nasıl yapılacağını ve çevrenin nasıl kontrol edileceğini söyleyen; ama bir şeyin niçin yapılması gerektiğini söylemeyen, nihai hedefleri veremeyecek bir bilgi türü olarak felsefi çerçevede daha üst bir alana, ahlâkî olana ve nihayetinde metafiziksel olana tabi olmalıdır. Anahtar Kelimeler: Antik Yunan düşüncesi, tekhnê, phronêsis, epistêmê, ahlâk.
