Summary
Adorno’da Kant’ın Özgürlük Kavrayışının Eleştirisi
Aydınlanma felsefesinin özünü teşkil eden pozitivist perspektif ve onun bağlı olduğu akıl kavrayışı üzerine eleştirel düşüncelere sahip olan Adorno, Kant’ın katı bir şekilde yasaya bağlılığı merkeze alan özgürlük nosyonunun soyut, deneyimden kopuk, zorlayıcı/baskıcı bir nitelikte olduğunu ifade eder. Buna göre doğanın kör gücü karşısında aklı devreye sokan Kant, özgür eylemi saf akla göre hareket etme şeklinde açıklar. Ahlak yasalarını özgürlük yasaları olarak ele alan Kant’ta özgürlük hem aklın mutlak biçimde kullanılması hem de itaat edilmesi ve ona göre davranılması gereken yasa olarak değerlendirilir. Bu bağlamda Adorno, otoriter düşüncelere sahip olmasa da Kant’ın ahlak felsefesinin başka türlü davranmaya izin vermeyecek şekilde yapılandırıldığını ima eder. Adorno’nun düşüncelerinden hareket eden bu çalışma sözü edilen çerçeve içerisinde Kant’ın özgürlük kavrayışını dört kısımda değerlendirmeyi amaçlamaktadır: (i) Doğanın nedenselliği karşısında dengeleyici bir güç olarak özgürlük, (ii) deneyimden koparılan ve tinselleştirilen özgürlük, (iii) yasayı merkeze alarak eylemde bulunmayı ifade eden özgürlük (iii) burjuva çalışma ahlakı ile iç içe olan özgürlük.
Keywords
Adorno, Kant, özgürlük, nedensellik, yasa.
